Tevbeye Teşvik
Tevbeye Teşvik
İmam Kurtubî der ki: "Tevbe etmenin her an her müslümana farz olduğu konusunda
bütün İslâm âlimleri tartışmasız ittifak etmişlerdir. İman etme konusunda
ittifak ettikleri gibi⦠Yüce Allah, mü'minlere tevbe etmeyi şöyle
emretmektedir:
"Hep birlikte Allah'a tevbe edin ey mü'minler, umulur ki felah bulursunuz."[1]
Tüm insanlığın efendisi Hz. Peygamber günde en az yüz kere Allah'a tevbe ve
istiğfar ettiğine göre; gaflet ehli kimselerin hâli nice olur acaba? Ona ve
insanların en hayırlıları olan ashabına, "Andolsun Allah, peygamberin,
muhacirlerin ve ensârın üzerine tevbe ihsan etti."
[2]
denilmesine rağmen böyle davranmaktaydılar. Tevbe âdeta onlarla özdeşleşmişti,
Onlar, seçkin ve marifet ehli kimselerdi. Onların sahip oldukları bu
üstünlüklere sahip olmayan, onlara benzemeyen kimselerin acaba daha fazla tevbe
etmeleri gerekmez mi? Seviyesi ne olursa olsun her kul, tevbe etme ihtiyacı
duyar. Çünkü günah işlemekten ve hata yapmaktan uzak değildir. Allah tevbe
etmeyenleri şöyle nitelemektedir:
"Kim tevbe etmezse, işte onlar, zalim olanların ta kendileridir."[3]
İman, kendisinden önce işlenen günahları silip yok ettiği gibi, tevbe de
kendisinden önce işlenen günahları silip yok eder. Allah tevbe edenler
hakkında şöyle buyurur:
"Ancak tevbe eden, iman eden ve salih amellerde bulunup davranan başka; işte
onların günahlarını, Allah iyiliklere çevirir. Allah, çok bağışlayandır, çok
esirgeyendir. Kim tevbe eder ve salih amellerde bulunursa, gerçekten o, tevbesi
(ve kendisi) kabul edilmiş olarak Allah'a döner."[4]
İman ve tevbe, her ikisi de kalple ilgili amellerdir. İman, kul, Allah'a tam
teslim olmadıkça, O'nun emir ve yasaklarına uymadıkça tamamlanmadığı gibi tevbe
de, günahları terk etmedikçe tamamlanmaz. Tevbe, imanın bir parçasıdır.
Tevbenin de gizli ve açık amelleri bulunmaktadır. Yüce Allah şöyle
buyurmaktadır: "Eğer onlar tevbe edip namazı kılarlarsa ve zekâtı
verirlerse, artık onlar sizin dinde kardeşlerinizdir."
[5]
Burada tevbeden sonra yapılması gereken ameller olarak namaz ve zekat özellikle
vurgulanmaktadır. Çünkü bu her iki amel, İslâm dininin en önemli temel
direkleridir. Tevbe edenlere vacip olan, Allah'ın bütün emirlerini yerine
getirmek ve bütün yasaklarından kaçınmaktır. Tevbe eden bir inkarcının hükmü
budur. Tevbe eden mü'minin hükmü ise, yaptığı günahları içi ve dışıyla, açık ve
gizli amellerle telafi etmesidir. Gizli ameller pişmanlık, korku ve bir daha
günaha dönmeme kararlılığıdır. Açık ameller ise, günahların türüne göre
değişmektedir. Bu tür ameller, emir ve yasaklar olarak ifade edilen amellerdir.
Bunların bir kısmı söz veya fiillerle telafi edilebilirken bir kısmı da telafi
edilemez.
Ancak bilmelidir ki, bilgisizlikle, kasten veya sehven işlenen hiçbir günaha tam
bir kararlılıkla dönmemek, tevbenin temel esasını oluşturur. Bu yüzden her ne
sûretle işlenmiş olursa olsun günahtan tevbe etmek farzdır. Sehven,
yanlışlıkla ve istemeyerek herhangi bir kayba neden olmuşsa bunu telafi etmesi
ve hak sahibine bu kaybın tazminatını vermesi gerekir. Yüce Allah şu âyetlerle
bu hükme işaret etmektedir:
"Bizim âyetlerimize iman edenler sana geldiklerinde, onlara de ki: "Selâm
olsun size. Rabb'iniz rahmeti kendi üzerine yazdı ki, içinizden kim bir cehalet
sonucu bir kötülük işler sonra tevbe eder ve (kendini) ıslah ederse kuşku yok,
O, bağışlayandır, esirgeyendir."[6]
"Sonra gerçekten Rabb'in, cehalet sonucu kötülük işleyen, sonra bunun
ardından tevbe eden ve ıslah olanlar (la beraberdir). Şüphe yok, senin Rabb'in
bundan sonra bağışlayandır, esirgeyendir."[7]
Bu her iki âyet Mekke döneminde nazil olmuştur. Medine döneminde nazil olduğu
ittifakla kabul edilen şu âyette hüküm aynen tekrarlanmıştır:
"Allah'ın (kabulünü) üzerine aldığı tevbe, ancak cehalet nedeniyle kötülük
yapanların, sonra hemen ardından tevbe edenlerin kidir. İşte Allah,
böylelerinin tevbelerini kabul eder."
[8]
Bütün bu âyetlerde Yüce Allah, bilgisizlik nedeniyle veya sehven işlenen bir
kötülükle oluşan kaybın telafi edilmesini ve kayıp sahibine tazminatın
ödenmesini zorunlu kılmaktadır. Özellikle eğer hatanın şartları yerine
gelmişse hüküm daha da kesinleşir. Böyle bir tevbeden sonra Allah'ın
bağışlaması, bir zorunluluk olarak değil; ihsan ve keremiyle gelmektedir. Çünkü
yaratılanın yaratan üzerinde bir zorunluluk ve mecburiyeti yoktur.
Şunu bil ki, her günahtan tevbe edilebilir. Tevbe eden günahkâr kul, sanki hiç
günah işlememiş gibi olur. Ancak şeytana aldanan, onun gibi inkara sapan,
bilerek yalan söyleyen ve bunu terk etmeyen hıristiyan ve yahudi bilginler gibi
İblis'in peşinden giden kimseler tevbe etmezler. Fakat bunlardan tevbe
edenlerinde tevbeleri kabul olur. Allah Teâlâ, tevbelerin ne zamana kadar ve
kimin tevbesinin kabul edileceğini Nisa sûresinin şu âyetinde bize haber
vermektedir: "Kötülükleri işleyip dururken, ölüm kendisine geldiği zaman;
"şimdi tevbe ettim" diyenler ile kâfir olarak ölenlerin tevbesi makbul
değildir. İşte onlara elem verici azap hazırlamışızdır."
[9]
Bu âyetin de işaret ettiği gibi tevbeler, ölüm anına kadar kabul edilmektedir.
Yani can çekişen ve artık kesin olarak öleceği bilinen kimsenin tevbesi kabul
olmaz. Allah, bunu şu âyette açıkça belirtmektedir:
"Onlar bizim dayanılmaz azabımızı gördükleri zaman, dediler ki: "Bir olan
Allah'a iman ettik ve O'na şirk koşmakta olduğumuz şeyleri de inkar ettik." Ama
bizim dayanılmaz azabımızı gördükleri zaman, imanları kendilerine hiç bir yarar
sağlamadı."
[10]
Kısaca bireysel olarak her insanın, can çekişme anı gelmeden yapacağı tevbe
kabul olunur. Genel olarak herkes için tevbe, Hz. Peygamber'in haber verdiği ve
Kur'an'ın işaret ettiği alâmetler ortaya çıkmadıkça kabul olunur. Müslim'in Ebû
Hüreyre'den rivayet ettiği bir hadis-i şerifte Hz. Peygamber şöyle
buyurmaktadır: "Allah, güneş henüz batıdan doğmadan önce tevbe eden kimsenin
tevbesini kabul eder."[11]
* * *
[1]
Nur,
31.
[2]
Tevbe,
117.
[3]
Hucurât,
11.
[4]
Furkan,
70-71.
[5]
Tevbe,
11.
[6]
En'am,
54.
[7]
Nahl,
119.
[8]
Nisa,
17.
[9]
Nisa,
18.
[10]
Mü'min,
84-85.
[11]
Müslim,
2703.
Geniş bilgi için bkz. Kurtubî, a.g.e.,
1/415-417.
Esmau'l-Husna
- Esmau'l-Husna
- İçindekiler
- Önsöz
- Kitap Hakkında
- ALLAH
- "Allah" Adının Bütün İsim ve Sıfatları Kapsaması
- "Allah" Kelimesinin Kökeni
- "Allah" Adı Türememiştir; Türediğini İddia Etmenin Amacı Nedir?
- "Allahümme" Kelimesinin Anlamı
- Basralı Dilbilimcilerin Cevabı
- EKREM-KERİM
- Ekrem'in Anlamı
- Kerîm'in Anlamı
- Ekrem Kerîm Arasındaki Fark
- Yüce Allah'ın Kerem Sahibi Oluşunun Göstergeleri
- EVVEL-AHİR-ZAHİR-BATIN
- Evvel ve'l-Âhir'in Anlamı
- Fahrüddin Râzî'nin Görüşü
- İbn Kayyim'in görüşü
- Bu İsimleri Bilmenin Sağladığı Yararlar
- BARİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- BASİT-KABIZ
- Bu İki İsmi Bilmenin Faydaları
- BAİS
- Bâ'is İsmini Bilmenin Faydası
- BAKİ
- Bâkî İsminin Anlamları
- BEDİ'
- BER
- Ber İsminin Çeşitli Anlamları
- Allah'ın İnsanlara Verdiği Özel Nimet Türleri
- Ber İsmini Bilmenin Faydaları
- BASİR
- Basar (Gözle Görmek) İle Basîret (Kalple Görmek) Arasındaki Fark
- Basîretin Dereceleri
- 1- İsim ve sıfatlarda basîret
- 2- Emir ve yasaklarda basîret
- 3- Sevap ve cezada basîret
- Allah'ın Basîr Adını Bilmenin Faydaları
- TEVVAB
- Tevvâb İsmini Bilmenin Faydaları
- Tevbeye Teşvik
- CAMİ'
- Bu İsmin Varlık Âlemindeki Delilleri
- Câmi' Adını Bilmenin Faydaları
- CEBBAR
- Kulun Ceberutlukla Nitelendirilmemesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- CEMİL
- Yüce Allah'ı En Güzel Bilmek
- Allah Güzeldir, Güzelliği Sever
- HAFIZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HASİB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HAFİZ
- Hafîz İsminin Varlıklardaki Bazı Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAK
- Allah'ın Kudretinin Görüntüleri Ve Hak İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKEM
- Bu İsmin Birçok Yüce Anlama Gelmesi
- Hükmün Türleri
- 1- Dinî hükümler
- 2- Varlık âlemiyle ilgili hükümler
- 3- Kaderî-kevnî hükümler
- Hakem İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKİM
- Kitap ve Sünnette Hikmet ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- İnsanların Başına Gelen Belalar ve Bunlardaki Hikmetler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HALİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAMİD
- Allah'ın Kendi Zatını Övmesi ve Kulların O'na Hamd Etmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAYY-KAYYUM
- Kulun, Allah'ın Kayyûm Oluşunu Bilmesinin Etkileri
- HAYİ-SİTTİR
- İbn Kayyim'in Allah'ın Hayâ Sıfatını Kabul Etmeyenlere Cevabı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFID-RAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HALİK-HALLAK
- Allah'ın Tek Yaratıcı ve Tek İlah Olduğunun İspatı
- HABİR-ALİM
- Alîm, Habîr ve Hakîm İsimlerinin Varlıklardaki Görünümleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- ZÜ'L-CELALİ VE'L-İKRAM-CELİL
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ZU'T-TAVL
- ZÜ'L-İNTİKAM-MUNTAKİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAZİK-REZZAK
- Allah'ın Kullara Verdiği Rızık
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAŞİD-REŞİD-MÜRŞİD
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAB
- Allah'ın Rab Oluşunun Çeşitli Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAHMAN-RAHİM
- Rahmân ve Rahîm'i Bir Arada Zikretmenin Faydaları
- Gerçek Rahmet ve Anlamı
- Dalalet ve Gazap
- "Allah'ın Rahmetinin Eserlerine Bak" Âyetinin Anlamı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- REFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- REFİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- RAKİB
- Kulun Allah'ın Gözetiminde Olduğunu Bilmesi (Murakabe)
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAUF
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SÜBBUH
- SERİU'L-HİSAB SERİU'L-İKAB
- SELAM
- Selâm Sözcüğünün Gerçek Anlamı
- Allah'ın Selâm Olarak Nitelenmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEMİ'
- Allah'ın Semî' İsmine İnanmanın Gereği
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEYYİD
- ŞAFİİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ŞEDİDÜ'L-BATŞ-ELİMU'L-AHZ
- ŞEDİDU'L-İKAB
- ŞEKÜR-ŞAKİR
- Bu ismi bilmenin faydaları
- ŞEHİD
- "Şâhid Olarak Allah Yeter." Âyetinin Anlamı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SADIK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SABUR
- Sabır ile Hilm (Yumuşaklık) Arasındaki Fark
- Allah'ın Kullarına Sabrettiğini Gösteren Bazı Görüntüler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SAMED
- İbn Kayyim'in Allah'ın "Samed" İsmi Hakkındaki Anlamlı Sözleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- DAR-NAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ADL
- Hüküm ve Kaza (Yargı) Arasındaki Fark
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİM
- Allah'ın Büyüklüğünün Anlamı
- AFÜV
- Allah'ın Affının Çeşitli Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ALLAM-ALİM
- Allah'ın Bilgisi İle Kulların Bilgisi Arasındaki Farklar
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ALİ-A'LA-MÜTEAL
- Allah'ın Üstünlük Sıfatı ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GAFİR-GAFFAR-GAFUR
- Kulun Günahtan Türeyen Üç İsmi Vardır
- Kur'an'da Mağfiret İle İlgili Bazı Âyetler
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GANİ-MUĞNİ
- Fakirlik ve Zenginlikte İnsanın Durumu
- Allah Katında Mükemmel Olan Varlık
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- FATIR
- FALİKU'L-İSBAH-FALİKU'L-HARBİ VE'N-NEVA
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- FETTAH
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAADİR-KADİİR-MUKTEDİR
- Allah'ın Kudretinin Bazı Görüntüleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- KAHİR-KAHHAR-GALİB
- Allah'ın Varlıklar Üzerindeki Üstünlüğü
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KUDDUS
- Kuddûs Hakkında İbn Kayyim'in Açıklamaları
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KARİB-MUCİB
- Allah'ın Kullarına Yakınlığı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KAVİ-METİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KEBİR-MÜTEKEBBİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAŞİF-KAFİ-KEFİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- LATİF
- Allah'ın Lütfünün Bazı Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜBDİ'-MUİD-MUHSİ-MUHİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MECİD
- Hamîd İle Mecîd Arasındaki Fark
- Hamîd ve Mecîd'in Etkileri
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- MUHSİN
- MUSAVVİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUHYİ-MÜMİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MELİK-MELİİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUİZ-MUZİLL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MU'Tİ-MANİ'
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MUKADDİM-MUAHHİR
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MÜDEBBİR-MUKİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MENNAN
- Allah'ın Lütuflarından Bazı Örnekler
- Övülen ve Yerilen Minnet
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜ'MİN-MÜHEYMİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MEVLA-VELİ
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- NASİİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VAHİD-EHAD-VİTR
- el-Vâhidu'l-Ehad'in Çeşitli Anlamları
- Kulun, Allah'ın Birliğine Şahitlik Yapması
- Kulun Tek Bir İlâha İbadet Etme İhtiyacı
- HADİ-MUDİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- VARİS
- VASİ'
- VAKİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEDUD
- Allah'ın Kulunu Sevmesi
- Kulun Rabb'ini Sevmesi
- Bu İsmin Bazı İnce Anlamları
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEKİL
- Kur'an ve Sünnette Tevekkül
- Tevekkülün Konumu
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VEHHAB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları