Yeni Sayfa 1
﴿
اَلْعَدْلُ ﴾
ADL
Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Rabb'inin sözü, doğruluk bakımından da,
adalet bakımından da tastamamdır. O'nun sözlerini değiştirebilecek yoktur."[1]
Allah'ın sözleri doğru ve adaletli olduğuna göre kendisi de mutlak adalet
sahibidir. Çünkü adil ve doğru sözler, O'nun sözleridir. Allah'ın her fiili,
O'nun sözü ile gerçekleşir ve her sözü de doğrudur.[2]
Adalet, Allah'ın zatî sıfatları arasında yer alabileceği gibi O'nun fiilî
sıfatları arasında da yer alabilir. Zatî sıfat olduğu zaman, selbî (olumsuz)
anlamlar da içerir. Buna göre Allah, adildir. O'nun adalet sıfatı, haksızlık ve
zulmetme sıfatlarını yok eder. Bu yüzden O, haksızlık yapan ve zulmeden
değildir. Zatî bir sıfat olarak adalet, Allah'ın kulları hakkındaki ezeli
hükmüne dayanır. Buna göre adalet, O'nun bu adil hükmünden kaynaklanan bir sıfat
fiildir. Allah adalet sahibidir denildiğinde bu anlam kastedilir.
Allah bütün söz ve fiillerinde mutlak adalet sahibidir. O'nun kararı doğru,
hükmü adildir. Nimet ve ihsanını dilediğine verir veya vermez, Azîz veya zelil
kılar, yükseltir veya alçaltır, ikram eder veya etmez, hemen yapar veya
erteler, yarar sağlar veya zarar verir, korur veya korumaz, zengin veya fakir
yapar, sağlık verir veya hastalandırır, bela verir veya beladan muaf tutar.
Allah, bütün bunları mutlak iktidar sahibi olması nedeniyle dilediği şekilde,
verdiği karara göre yapar. Eğer Allah, peygamber ve nebilerin, kendisine en
yakın meleklerin ve salih kulların da aralarında bulunduğu bütün varlıklara,
isyankar ve inkarcılara azap ettiği gibi azap etse bu O'nun adaletinden
sayılır. Aynı şekilde inanan ve inanmayan ayırımı yapmaksızın bütün herkesi
cennetine koyup onlara nimetler verse, bu da O'nun adaletinden ve fazlı
kereminden sayılır. Ancak Allah'ın varlıkları iki gruba ayırması, bir grubu
cennete diğer grubu da cehenneme koyması O'nun hikmetinin bir gereğidir.
Allah'ın bütün herkese azap etmesi adaletinden, merhamet etmesi fazlından,
onları iki gruba ayırması da hikmetindendir. Bu yüzden bazı âlimler şöyle
söylemişlerdir: "Allah'ın adaletinden Allah'a sığınırız, O'ndan ihsan ve
keremini isteriz, hikmetinin de iyi yönünü talep ederiz."
Adalet ismi, hüküm ve hikmeti ve bunlarla ilgili bütün sıfatları kapsar.
Adaletin zıddı olan zulüm sıfatı, hevâ sahibi olan ve bu hevâsına tabi olan veya
başkasına ait olan hakkı sahibine vermeyen veya Mevlâ'sının emir ve yasaklarına
aykırı hüküm veren kimselere verilir. Hevâ ve arzularıyla mücadele eden,
Mevlâ'sının kendisine belirlediği emir ve yasaklara tabi olan kimseler adalet
sıfatıyla nitelenirler. Haksızlık ve zulüm sıfatının, âlemlerin Rabb'i olan
Allah'ta var olması imkansızdır.[3]
Mutlak adalet sahibi, dilediği her şeyi yapma hakkı olan ve kullar üzerinde
hükmü geçerli olandır.[4]
Kullar üzerinde dilediği şekilde tasarruf sahibi olan Allah, mutlak adalet
sahibidir. O, bütün sözlerinde, fiillerinde, kulları için belirlediği kaza ve
kaderinde, emir ve yasaklarında, sevap veya azabında adildir ve dosdoğru yol
üzerindedir. O'nun bütün iyilikleri doğrudur, bütün kaza ve kaderi adildir, her
emri kullarının yararına, her yasağı da onların zararınadır. Allah'ın sevabı,
merhamet ve ihsanının bir gereği olarak, azabı da adalet ve hikmetinin bir
gereği olarak onu hak edenleredir.[5]
Allah'ın zulmetmeye ve haksızlık yapmaya gücü yeter. Ancak O, fazlı, keremi,
cömertliği ve kullarına iyiliği nedeniyle asla kimseye haksızlık ve zulüm
yapmaz.
Birçok âlim, zulmü şöyle tanımlar: "Zulüm, bir şeyi yerli yerine koymamaktır.
Bu durum Allah için imkansızdır ve kesinlikle O'nun şanına yakışmaz."
Übey b. Ka'b der ki: "Eğer Allah yerdeki ve gökteki bütün varlıklara azap etmek
isteseydi, onlara azap edebilir ve bundan dolayı zulmetmiş sayılmazdı. Aynı
şekilde eğer onlara merhamet etmek isteseydi, bunu da yapabilir ve O'nun bu
rahmeti, kulların amellerine karşılık değil onlara olan iyiliğinden sayılırdı.
Bu durum İbn Mes'ûd'a sorulmuş, İbn Mes'ûd, aynı cevabı vermiştir. Yine bu
durum Zeyd b. Sabit'e sorulmuş, O da Hz. Peygamber'in buna aynı cevabı verdiğini
söylemiştir."[6]
[1]
En'am,
115.
[2]
Kurtubî, a.g.e.,
1/441.
[3]
Kurtubî, a.g.e.,
1/443-444.
[4]
Râzî, a.g.e., s.
239.
[5]
İbn Kayyim, "el-Fevâid", s.
32.
[6]
İbn Receb el-Hanbelî, "Câmiu'l-ulûm ve'l-hikem", s.
323-324.
Hadis metni için bkz. Ebû Davud,
4699.
Esmau'l-Husna
- Esmau'l-Husna
- İçindekiler
- Önsöz
- Kitap Hakkında
- ALLAH
- "Allah" Adının Bütün İsim ve Sıfatları Kapsaması
- "Allah" Kelimesinin Kökeni
- "Allah" Adı Türememiştir; Türediğini İddia Etmenin Amacı Nedir?
- "Allahümme" Kelimesinin Anlamı
- Basralı Dilbilimcilerin Cevabı
- EKREM-KERİM
- Ekrem'in Anlamı
- Kerîm'in Anlamı
- Ekrem Kerîm Arasındaki Fark
- Yüce Allah'ın Kerem Sahibi Oluşunun Göstergeleri
- EVVEL-AHİR-ZAHİR-BATIN
- Evvel ve'l-Âhir'in Anlamı
- Fahrüddin Râzî'nin Görüşü
- İbn Kayyim'in görüşü
- Bu İsimleri Bilmenin Sağladığı Yararlar
- BARİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- BASİT-KABIZ
- Bu İki İsmi Bilmenin Faydaları
- BAİS
- Bâ'is İsmini Bilmenin Faydası
- BAKİ
- Bâkî İsminin Anlamları
- BEDİ'
- BER
- Ber İsminin Çeşitli Anlamları
- Allah'ın İnsanlara Verdiği Özel Nimet Türleri
- Ber İsmini Bilmenin Faydaları
- BASİR
- Basar (Gözle Görmek) İle Basîret (Kalple Görmek) Arasındaki Fark
- Basîretin Dereceleri
- 1- İsim ve sıfatlarda basîret
- 2- Emir ve yasaklarda basîret
- 3- Sevap ve cezada basîret
- Allah'ın Basîr Adını Bilmenin Faydaları
- TEVVAB
- Tevvâb İsmini Bilmenin Faydaları
- Tevbeye Teşvik
- CAMİ'
- Bu İsmin Varlık Âlemindeki Delilleri
- Câmi' Adını Bilmenin Faydaları
- CEBBAR
- Kulun Ceberutlukla Nitelendirilmemesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- CEMİL
- Yüce Allah'ı En Güzel Bilmek
- Allah Güzeldir, Güzelliği Sever
- HAFIZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HASİB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HAFİZ
- Hafîz İsminin Varlıklardaki Bazı Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAK
- Allah'ın Kudretinin Görüntüleri Ve Hak İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKEM
- Bu İsmin Birçok Yüce Anlama Gelmesi
- Hükmün Türleri
- 1- Dinî hükümler
- 2- Varlık âlemiyle ilgili hükümler
- 3- Kaderî-kevnî hükümler
- Hakem İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKİM
- Kitap ve Sünnette Hikmet ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- İnsanların Başına Gelen Belalar ve Bunlardaki Hikmetler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HALİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAMİD
- Allah'ın Kendi Zatını Övmesi ve Kulların O'na Hamd Etmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAYY-KAYYUM
- Kulun, Allah'ın Kayyûm Oluşunu Bilmesinin Etkileri
- HAYİ-SİTTİR
- İbn Kayyim'in Allah'ın Hayâ Sıfatını Kabul Etmeyenlere Cevabı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFID-RAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HALİK-HALLAK
- Allah'ın Tek Yaratıcı ve Tek İlah Olduğunun İspatı
- HABİR-ALİM
- Alîm, Habîr ve Hakîm İsimlerinin Varlıklardaki Görünümleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- ZÜ'L-CELALİ VE'L-İKRAM-CELİL
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ZU'T-TAVL
- ZÜ'L-İNTİKAM-MUNTAKİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAZİK-REZZAK
- Allah'ın Kullara Verdiği Rızık
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAŞİD-REŞİD-MÜRŞİD
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAB
- Allah'ın Rab Oluşunun Çeşitli Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAHMAN-RAHİM
- Rahmân ve Rahîm'i Bir Arada Zikretmenin Faydaları
- Gerçek Rahmet ve Anlamı
- Dalalet ve Gazap
- "Allah'ın Rahmetinin Eserlerine Bak" Âyetinin Anlamı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- REFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- REFİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- RAKİB
- Kulun Allah'ın Gözetiminde Olduğunu Bilmesi (Murakabe)
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAUF
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SÜBBUH
- SERİU'L-HİSAB SERİU'L-İKAB
- SELAM
- Selâm Sözcüğünün Gerçek Anlamı
- Allah'ın Selâm Olarak Nitelenmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEMİ'
- Allah'ın Semî' İsmine İnanmanın Gereği
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEYYİD
- ŞAFİİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ŞEDİDÜ'L-BATŞ-ELİMU'L-AHZ
- ŞEDİDU'L-İKAB
- ŞEKÜR-ŞAKİR
- Bu ismi bilmenin faydaları
- ŞEHİD
- "Şâhid Olarak Allah Yeter." Âyetinin Anlamı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SADIK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SABUR
- Sabır ile Hilm (Yumuşaklık) Arasındaki Fark
- Allah'ın Kullarına Sabrettiğini Gösteren Bazı Görüntüler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SAMED
- İbn Kayyim'in Allah'ın "Samed" İsmi Hakkındaki Anlamlı Sözleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- DAR-NAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ADL
- Hüküm ve Kaza (Yargı) Arasındaki Fark
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİM
- Allah'ın Büyüklüğünün Anlamı
- AFÜV
- Allah'ın Affının Çeşitli Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ALLAM-ALİM
- Allah'ın Bilgisi İle Kulların Bilgisi Arasındaki Farklar
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ALİ-A'LA-MÜTEAL
- Allah'ın Üstünlük Sıfatı ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GAFİR-GAFFAR-GAFUR
- Kulun Günahtan Türeyen Üç İsmi Vardır
- Kur'an'da Mağfiret İle İlgili Bazı Âyetler
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GANİ-MUĞNİ
- Fakirlik ve Zenginlikte İnsanın Durumu
- Allah Katında Mükemmel Olan Varlık
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- FATIR
- FALİKU'L-İSBAH-FALİKU'L-HARBİ VE'N-NEVA
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- FETTAH
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAADİR-KADİİR-MUKTEDİR
- Allah'ın Kudretinin Bazı Görüntüleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- KAHİR-KAHHAR-GALİB
- Allah'ın Varlıklar Üzerindeki Üstünlüğü
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KUDDUS
- Kuddûs Hakkında İbn Kayyim'in Açıklamaları
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KARİB-MUCİB
- Allah'ın Kullarına Yakınlığı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KAVİ-METİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KEBİR-MÜTEKEBBİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAŞİF-KAFİ-KEFİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- LATİF
- Allah'ın Lütfünün Bazı Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜBDİ'-MUİD-MUHSİ-MUHİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MECİD
- Hamîd İle Mecîd Arasındaki Fark
- Hamîd ve Mecîd'in Etkileri
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- MUHSİN
- MUSAVVİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUHYİ-MÜMİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MELİK-MELİİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUİZ-MUZİLL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MU'Tİ-MANİ'
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MUKADDİM-MUAHHİR
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MÜDEBBİR-MUKİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MENNAN
- Allah'ın Lütuflarından Bazı Örnekler
- Övülen ve Yerilen Minnet
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜ'MİN-MÜHEYMİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MEVLA-VELİ
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- NASİİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VAHİD-EHAD-VİTR
- el-Vâhidu'l-Ehad'in Çeşitli Anlamları
- Kulun, Allah'ın Birliğine Şahitlik Yapması
- Kulun Tek Bir İlâha İbadet Etme İhtiyacı
- HADİ-MUDİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- VARİS
- VASİ'
- VAKİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEDUD
- Allah'ın Kulunu Sevmesi
- Kulun Rabb'ini Sevmesi
- Bu İsmin Bazı İnce Anlamları
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEKİL
- Kur'an ve Sünnette Tevekkül
- Tevekkülün Konumu
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VEHHAB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları