Yeni Sayfa 1
﴿
اَلْمُحْسِنُ ﴾
MUHSİN
Bu isim Kur'an-ı Kerîm'de isim olarak değil, fiil olarak şöyle geçer: "Doğrusu
Rabb'im bana iyilik etti de beni zindandan çıkardı ve sizi çölden buraya
getirdi."[1]
Muhsin kelimesi, iyilik yapan, iyilik sahibi, bağışta bulunan ve minnet etmeden
veren gibi anlamlara gelir.
İbn Arabî der ki: "Muhsin (iyilik yapan), Mücmil (güzelleştiren) ve Mufaddil
(fazlından veren) gibi isimler, Kur'an ve hadislerde isim olarak değil, fiil ve
daha değişik şekillerde geçmektedir. Hepsi de güzel anlamlı kelimelerdir. Ancak
Allah, kendisini isimlendirdiği isimlerle isimlendirilir. Muhsin ismi Kur'an'da
fiil olarak şöyle geçer: "Doğrusu Rabb'im bana iyilik etti de beni zindandan
çıkardı."[2]
Cemîl ismi Hz. Peygamber'in hadislerinde geçer. Bu ismi daha önce açıklamıştır.
Cemîl isminin "Mücmil" (güzelleştiren) anlamında olduğu söylenmiştir. Mufaddil
ismi de Kur'an ve hadislerde isim olarak geçmez. Fiil ve değişik şekillerde
geçer. Allah şöyle buyurmaktadır: "Allah büyük fazl sahibidir."[3]
Mün'im ismi de Kur'an'da fiil olarak şöyle geçer: "Rabb'im, bana verdiğin
nimetler adına, artık suçlu-günahkârlara destekçi olmayacağım."[4]
Nimet, sonucu güzel çıkmasa da kişiye yarar sağlayan her bağış ve ihsandır.
Allah'ın inkarcılara söyledi şu söz, nimetin bu anlamda olduğuna işaret
etmektedir: "Allah'ın nimetlerini hatırlayınâ¦"[5]
Mün'im ve Mufaddil, Kur'an'da bu söylediğimiz şekilde geçmektedir. Muhsin,
"ahsene" fiilinden ism-i fail (etken sıfat fiil) olup, iyilik eden, ihsanda
bulunan anlamındadır. Allah'ın, kullarına ve bütün varlıklara ihsanı pek
açıktır. Öyle ki, onları adeta ihsana, fazlına, cömertlik ve inama boğmuştur.
el-Aklîşî der ki: "Allah'ın kullarına inam ve ihsanı üç türlüdür. Bunlar, temel
ihsanlar, aracı ihsanlar ve tamamlayıcı ihsanlardır.
Temel ihsanlar,
üç bölümden oluşur.
1-
Allah, kerem ve cömertlik sıfatları gereği insanı yoktan var ederek ona büyük
ihsanda bulunmuştur. Allah bu nimet ve ihsanını insanlara şöyle haber verir: "Gerçek
şu ki, insanın üzerinden, daha kendisi anılmaya değer bir şey değilken, uzun
zamanlardan (dehr) bir süre gelip-geçti."[6]
2-
Allah, insanı yarattıktan sonra ona, diğer varlıklardan daha güzel bir biçimde
şekil vermiştir. Bu ihsanını da onlara şöyle haber verir: "Allah sizi
şekillendirdi ve şeklinizi de en güzel yaptı."[7]
Bu manada Kur'an'da birçok âyet bulunmaktadır.
3-
Diğer canlılardan farklı olması, düşünebilmesi ve hidayet yolunu görebilmesi
için ona akıl verdi. Kur'an-ı Kerîm'in birçok yerinde Allah, insanların
dikkatini bu nimete çeker: "Biz ona yolu gösterdik; (artık o,) ya şükreder ya
da nankörlük yapar."[8],
"Biz ona iki yol gösterdik."[9],
"Size, şükredesiniz diye kulaklar, gözler ve gönüller (düşünen beyinler)
verdi."[10]
Bu ve buna benzer âyetler Kur'an'da oldukça çoktur.
Aracı ihsanlar,
temel ihsanlar ile tamamlayıcı ihsanlar arasında bağ oluşturan ihsanlardır. Bu
ihsanlar altı bölümden oluşur. Şöyle ki:
1-
İslâm'a hidayet etmesi. Allah'ın kuluna en büyük ihsanı ve inamı budur.
Kur'an'da sözü edilen hidayet, nur ve göğüsleri açma (ferahlatma)dan bu anlam
kastedilmektedir. Bu anlamda Vehb b. münebbih'ten şöyle bir söz rivayet
edilmiştir: "Nimetlerin başı üçtür. Bunların ilki, İslâm nimetidir. Bütün
nimetler ancak bununla tamam olur. İkincisi, sağlık ve esenlik nimetidir.
Hayat, ancak bu nimetle anlam kazanır. Üçüncüsü de zenginlik nimetidir. Bu
nimet olmadan hayatın tadı olmaz."
2-
Onu, nebilerin en hayırlısı olan Hz. Muhammed'in ümmetinden yapması. Bu
ümmetin, diğer ümmetlerden daha üstün olduğuna şu âyet işaret etmektedir: "Siz,
insanlar için çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz."[11]
Yani sizler, gayb âlemindeydiniz. Allah'ın ilmine uygun olarak varlık âlemine
çıkarıldınız.
3-
En değerli kitabı olan Kur'an-ı Kerîm'i ona öğretmesi ve ezberletmesi. İnanan
insan, Rabb'inin kelamını diliyle okur ve kalbiyle ona derinden inanır. Bu,
Allah'ın inanan kuluna büyük bir ihsanı ve ikramıdır. İbn Abbas, "De ki:
"Allah'ın bol ihsanıyla (fazlıyla) ve rahmetiyle, sevinsinler. Bu, onların
toplayıp yığmakta olduklarından hayırlıdır"[12]
âyetinde geçen bol ihsan ve rahmeti "Kur'an" olarak açıklamıştır.
4-
Kitabını ezberlettikten sonra onun anlamını, peygamberin yolunu, ilmini ve
birçok kimsenin bilmediği gerçekleri teorik ve pratik olarak ona öğretmesi,
değerini yükseltmesi. Allah şöyle buyurmaktadır: "Allah, sizden iman etmekte
olanları ve kendilerine ilim verilenleri derecelerle yükseltir."[13],
"De ki: "Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?"[14]
5-
Öğrendikleri ile amel etmesini ihsan etmesi. İlmin ve bilginin semeresi işte
budur. Yüce Allah şöyle buyurur: "Kulları içinde, Allah'tan ancak âlimler
içleri titreyerek-korkar"[15]
6-
Öğrendiklerini insanlar arasında yaymasını sağlamakla ihsanda bulunması. Kul,
Allah'ın bu ihsanıyla ülkesinde bir ışık olur. Herkes onun ışığından
faydalanır, hayatının her alanında onu kendisine rehber edinir. Böylece kul, gök
ehli arasında saygın bir yer edinir. Yeryüzünde de nebilerin varisi olan
âlimlerden olma şerefeni elde eder.
Tamamlayıcı ihsanlar, Allah'ın kuluna inam ve ihsan ettiği gizli bilgiler ve
manevi latifelerdir. Allah bu inam ve ihsanlarla kulunu mükemmelleştirir,
hemcinsleri arasında onu yüceltip onurlandırır. Bu tür ihsanlar beş bölümdür.
Bunlar:
1-
Allah'ın kuluna güzel bir biçim, uyumlu bir beden, açık ve etkileyici bir dil,
her türlü çirkinlikten, organ eksikliğinden veya bir hastalığın etkisiyle
oluşmuş kalıcı izlerden uzak bir sağlam bünye vermesi. Kul bu ihsan sayesinde
sağlıklı ve huzurlu bir hayat yaşar. Allah'a itaat ve ibadet etmekle doğru ve
sağlam bir yol üzerinde yürür. Gözler ve basiretler onun şekline ve
yaratılışına bakmaktan hoşlanır. Karakteri yaratılışına uygun olur. Bu,
Allah'ın ona bir ihsanı, ikramı ve bağışıdır.
2-
Mali durumunun düzenli ve iyi olması. Bu ihsan sayesinde kul, rızkını kazanmak
için başkalarına muhtaç olmaz. Aksine başkaları ona muhtaç olur. Kendisine
muhtaç olanların ihtiyaçlarını karşılayınca da hayır ve iyilikler bol olur. Bu
nimet ve ihsan çokça şükretmeyi gerektirir. Çünkü bu nimet öyle herkese
verilmez.
3-
Güçlü ve saygın bir aşiret mensubu olması, kendisini seven ve saygı duyan,
düşmanlarına karşı bir kalkan gibi onu koruyan dost ve bağlılarının çok olması.
Allah'ın bu ihsanı sayesinde kul, bütün varlıklardan özellikle düşmanlarından
gelebilecek zararlardan korunur, huzur ve güven içinde yaşar. Kendisine saygı
duyulur, büyük gözüyle bakılır. Kendi ülkesinde veya başka ülkelerde her
ihtiyacı karşılanır. Parmaklar onu işaret eder, insanlar onu över. Kendisine
bağlı olanlar, onun övülmesi ile iftihar eder.
4-
Allah'ın ona uygun, itaatkar, iyi ve güzel bir eş ihsan etmesi. Bu ihsan
sayesinde nefsi, eşiyle huzur bulur. Ona olan sevgisi ve şefkati artar, soyunun
devam etmesini sağlar. Böylece iman eden ve imanları ile amel eden, Allah'ın
nimetlerini anıp O'na şükreden Hz. Muhammed ümmetinin daha da çoğalmasına
katkıda bulunur. Bu salih nesil, dünyada kendisine destek olur; âhirette de
yükünün ve sorumluluğunun hafiflemesini sağlar.
5-
Allah'ın kendisine beden sağlığı, zihin duruluğu (boş vakit) vermesi. Hz.
Peygamber bir hadislerinde şöyle buyurmuştur: "İnsanların birçoğunun gaflette
olduğu iki nimet vardır: Sağlık ve boş vakit."[16]
Vehb b. Münebbih anlatıyor: Elli yıl Allah'a ibadet eden bir âbid vardı. Allah
kendisine: "Seni affettim" diye vahyetti. Âbid: "Ey Rabb'im! Beni neden
affedersin? Ben günah işlemedim ki!" der. Bunun üzerine Allah, boynundaki bir
damara hızlıca atmasını emreder. Atmanın şiddetinden âbid ne uyuyabildi ne de
namaz kılabildi. Ağrı gittikten sonra uyumaya başladı. Rüyasında yanına gelen
meleğe, damarın hızlı atmasından duyduğu acıyı şikayet etti. Melek ona:
"Rabb'in sana diyor ki: Senin elli yıllık ibadetin, sadece bu damarın sükun
bulmasına eşittir" dedi.[17]
* * *
[1]
Yusuf,
100.
[2]
Yusuf,
100.
[3]
Bakara,
105.
[4]
Kasas,
17.
[5]
A'raf,
69.
[6]
İnsan,
1.
[7]
Mü'min,
64.
[8]
İnsan,
3.
[9]
Beled,
10.
[10]
Nahl,
78.
[11]
Âl-i İmrân,
110.
[12]
Yunus,
58.
[13]
Mücadele,
11.
[14]
Zümer,
9.
[15]
Fatır,
28.
[16]
Buhârî,
6412.
[17]
Kurtubî, a.g.e.,
1/
513-517.
Esmau'l-Husna
- Esmau'l-Husna
- İçindekiler
- Önsöz
- Kitap Hakkında
- ALLAH
- "Allah" Adının Bütün İsim ve Sıfatları Kapsaması
- "Allah" Kelimesinin Kökeni
- "Allah" Adı Türememiştir; Türediğini İddia Etmenin Amacı Nedir?
- "Allahümme" Kelimesinin Anlamı
- Basralı Dilbilimcilerin Cevabı
- EKREM-KERİM
- Ekrem'in Anlamı
- Kerîm'in Anlamı
- Ekrem Kerîm Arasındaki Fark
- Yüce Allah'ın Kerem Sahibi Oluşunun Göstergeleri
- EVVEL-AHİR-ZAHİR-BATIN
- Evvel ve'l-Âhir'in Anlamı
- Fahrüddin Râzî'nin Görüşü
- İbn Kayyim'in görüşü
- Bu İsimleri Bilmenin Sağladığı Yararlar
- BARİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- BASİT-KABIZ
- Bu İki İsmi Bilmenin Faydaları
- BAİS
- Bâ'is İsmini Bilmenin Faydası
- BAKİ
- Bâkî İsminin Anlamları
- BEDİ'
- BER
- Ber İsminin Çeşitli Anlamları
- Allah'ın İnsanlara Verdiği Özel Nimet Türleri
- Ber İsmini Bilmenin Faydaları
- BASİR
- Basar (Gözle Görmek) İle Basîret (Kalple Görmek) Arasındaki Fark
- Basîretin Dereceleri
- 1- İsim ve sıfatlarda basîret
- 2- Emir ve yasaklarda basîret
- 3- Sevap ve cezada basîret
- Allah'ın Basîr Adını Bilmenin Faydaları
- TEVVAB
- Tevvâb İsmini Bilmenin Faydaları
- Tevbeye Teşvik
- CAMİ'
- Bu İsmin Varlık Âlemindeki Delilleri
- Câmi' Adını Bilmenin Faydaları
- CEBBAR
- Kulun Ceberutlukla Nitelendirilmemesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- CEMİL
- Yüce Allah'ı En Güzel Bilmek
- Allah Güzeldir, Güzelliği Sever
- HAFIZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HASİB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HAFİZ
- Hafîz İsminin Varlıklardaki Bazı Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAK
- Allah'ın Kudretinin Görüntüleri Ve Hak İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKEM
- Bu İsmin Birçok Yüce Anlama Gelmesi
- Hükmün Türleri
- 1- Dinî hükümler
- 2- Varlık âlemiyle ilgili hükümler
- 3- Kaderî-kevnî hükümler
- Hakem İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKİM
- Kitap ve Sünnette Hikmet ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- İnsanların Başına Gelen Belalar ve Bunlardaki Hikmetler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HALİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAMİD
- Allah'ın Kendi Zatını Övmesi ve Kulların O'na Hamd Etmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAYY-KAYYUM
- Kulun, Allah'ın Kayyûm Oluşunu Bilmesinin Etkileri
- HAYİ-SİTTİR
- İbn Kayyim'in Allah'ın Hayâ Sıfatını Kabul Etmeyenlere Cevabı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFID-RAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HALİK-HALLAK
- Allah'ın Tek Yaratıcı ve Tek İlah Olduğunun İspatı
- HABİR-ALİM
- Alîm, Habîr ve Hakîm İsimlerinin Varlıklardaki Görünümleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- ZÜ'L-CELALİ VE'L-İKRAM-CELİL
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ZU'T-TAVL
- ZÜ'L-İNTİKAM-MUNTAKİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAZİK-REZZAK
- Allah'ın Kullara Verdiği Rızık
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAŞİD-REŞİD-MÜRŞİD
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAB
- Allah'ın Rab Oluşunun Çeşitli Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAHMAN-RAHİM
- Rahmân ve Rahîm'i Bir Arada Zikretmenin Faydaları
- Gerçek Rahmet ve Anlamı
- Dalalet ve Gazap
- "Allah'ın Rahmetinin Eserlerine Bak" Âyetinin Anlamı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- REFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- REFİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- RAKİB
- Kulun Allah'ın Gözetiminde Olduğunu Bilmesi (Murakabe)
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAUF
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SÜBBUH
- SERİU'L-HİSAB SERİU'L-İKAB
- SELAM
- Selâm Sözcüğünün Gerçek Anlamı
- Allah'ın Selâm Olarak Nitelenmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEMİ'
- Allah'ın Semî' İsmine İnanmanın Gereği
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEYYİD
- ŞAFİİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ŞEDİDÜ'L-BATŞ-ELİMU'L-AHZ
- ŞEDİDU'L-İKAB
- ŞEKÜR-ŞAKİR
- Bu ismi bilmenin faydaları
- ŞEHİD
- "Şâhid Olarak Allah Yeter." Âyetinin Anlamı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SADIK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SABUR
- Sabır ile Hilm (Yumuşaklık) Arasındaki Fark
- Allah'ın Kullarına Sabrettiğini Gösteren Bazı Görüntüler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SAMED
- İbn Kayyim'in Allah'ın "Samed" İsmi Hakkındaki Anlamlı Sözleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- DAR-NAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ADL
- Hüküm ve Kaza (Yargı) Arasındaki Fark
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİM
- Allah'ın Büyüklüğünün Anlamı
- AFÜV
- Allah'ın Affının Çeşitli Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ALLAM-ALİM
- Allah'ın Bilgisi İle Kulların Bilgisi Arasındaki Farklar
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ALİ-A'LA-MÜTEAL
- Allah'ın Üstünlük Sıfatı ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GAFİR-GAFFAR-GAFUR
- Kulun Günahtan Türeyen Üç İsmi Vardır
- Kur'an'da Mağfiret İle İlgili Bazı Âyetler
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GANİ-MUĞNİ
- Fakirlik ve Zenginlikte İnsanın Durumu
- Allah Katında Mükemmel Olan Varlık
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- FATIR
- FALİKU'L-İSBAH-FALİKU'L-HARBİ VE'N-NEVA
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- FETTAH
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAADİR-KADİİR-MUKTEDİR
- Allah'ın Kudretinin Bazı Görüntüleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- KAHİR-KAHHAR-GALİB
- Allah'ın Varlıklar Üzerindeki Üstünlüğü
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KUDDUS
- Kuddûs Hakkında İbn Kayyim'in Açıklamaları
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KARİB-MUCİB
- Allah'ın Kullarına Yakınlığı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KAVİ-METİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KEBİR-MÜTEKEBBİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAŞİF-KAFİ-KEFİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- LATİF
- Allah'ın Lütfünün Bazı Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜBDİ'-MUİD-MUHSİ-MUHİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MECİD
- Hamîd İle Mecîd Arasındaki Fark
- Hamîd ve Mecîd'in Etkileri
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- MUHSİN
- MUSAVVİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUHYİ-MÜMİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MELİK-MELİİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUİZ-MUZİLL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MU'Tİ-MANİ'
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MUKADDİM-MUAHHİR
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MÜDEBBİR-MUKİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MENNAN
- Allah'ın Lütuflarından Bazı Örnekler
- Övülen ve Yerilen Minnet
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜ'MİN-MÜHEYMİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MEVLA-VELİ
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- NASİİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VAHİD-EHAD-VİTR
- el-Vâhidu'l-Ehad'in Çeşitli Anlamları
- Kulun, Allah'ın Birliğine Şahitlik Yapması
- Kulun Tek Bir İlâha İbadet Etme İhtiyacı
- HADİ-MUDİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- VARİS
- VASİ'
- VAKİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEDUD
- Allah'ın Kulunu Sevmesi
- Kulun Rabb'ini Sevmesi
- Bu İsmin Bazı İnce Anlamları
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEKİL
- Kur'an ve Sünnette Tevekkül
- Tevekkülün Konumu
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VEHHAB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları