Yeni Sayfa 1
﴿
اَلْمُعِزُّ - اَلْمُذِلُّ ﴾
MUİZ
- MÜZİL
Bu her iki isim, Hâfıd ve Râfi' isimlerinin hemen peşinden gelir. Muiz ve Müzil
isimleri Kur'an'da isim olarak geçmez, sadece fiil olarak geçer. Yüce Allah
şöyle buyurur: "Dilediğini aziz kılar, dilediğini alçaltırsın; hayır Senin
elindedir."[1]
Buna karşılık iki isim de hadis-i şeriflerde isim olarak geçmektedir. İslâm
âlimleri bu iki ismin el-Esmâü'l-hüsnâ'dan olduğunda müttefiktirler. Allah kimi
yükseltmişse onu aziz, kimi de alçaltmışsa onu da zelil kılmıştır.
Aziz veya zelil olmak dünyada gerçekleştiği gibi âhirette de gerçekleşir. Yüce
Allah şöyle buyurur: "Artık kitabı sağ-eline verilen kişi, der ki: "Alın,
kitabımı okuyun. Çünkü ben, gerçekten hesabıma kavuşacağımı sanmış (anlamış)tım.
Artık o, yüksek bir cennette, hoş bir yaşayış içindedir."[2]
Âhirette kitabı sağdan verilenler aziz kılınmıştır. Sağın karşılığı sol veya
arkadır. Kitabı bu yönden verilenler ise zelil kılınmış ve aşağılanmışlardır.
el-Hattâbî der ki: "Muiz, düşmanlarına karşı dünyada dostlarına destek verip
onları üstün kılan, âhirette de onları en güzel şekilde ağırlayıp aziz kılandır.
Müzil ise, inkar edenleri dünyada kölelikle, cizye vermekle ve alçaltmakla zelil
kılan, âhirette de onları cezalandırmakla ve ebediyen cehennemde kalmakla zelil
kılandır. Bu her iki isim, Allah'ın fiilî sıfatlarındandır. Bazı âlimler Muiz
isminin Allah'ın zatî bir sıfatı olduğunu ve bu sıfatla üstünlüğünü bize haber
verdiğini söylemişlerdir. Ancak âlimlerin çoğunluğu bu görüşe rağbet etmemiş, bu
ismin fiilî bir sıfat olduğunu kabul etmişlerdir. Allah, "Onlar O'nu sever, O
da onları sever"[3]
âyetinde olduğu gibi dostlarını methetmekle onları aziz kılmıştır. Düşmanlarını
da "Ebû Leheb'in iki eli kurusun ve kurudu da"[4]
âyetinde olduğu gibi yererek onları zelil kılmış ve aşağılamıştır.
Allah, dostlarını kendisine ibadet ve itaat etmede başarılı kılarak onları
onurlandırmış ve aziz kılmıştır. Zira Allah'a itaat etmekten daha üstün bir
izzet yoktur. Allah asilere destek vermeyerek onları zelil kılmıştır. Bu yüzden
asiler, günah bataklığına saplanmışlardır. Allah, dostlarını kanaatkarlıkla
aziz, diğerlerini dünyaya düşkünlükle zelil kılmıştır. Allah, dostlarını,
amellerde samimi ve ihlaslı olmakla aziz, diğerlerini riya ve gösterişle zelil
kılmıştır. Allah, dostlarını nefislerinin arzu ve isteklerini terk etmekle aziz
kılmış, diğerlerini ise arzu ve isteklerine uymakla zelil kılmıştır.
Denilmiştir ki: "Allah, bir kulunu aziz etmek istediğinde onu kendisine
yakınlaştırır ve kendisine münacatta bulunanlar arasına katar. Bir kulunu da
zelil kılmak istediğinde onu arzu ve isteklerine düşkün yapar, kendisiyle onun
arasına bir perde çeker ve onu kendisine dua etmekten uzaklaştırır."
Anlatıldığına göre Feth el-Mûsilî bir yerde otururken kendisine, arzu ve
isteklerinin peşinden gidenlerin sıfatları soruldu. Feth'in yakınlarında,
birinin elinde sadece ekmek, diğerinin elinde ise ekmekle birlikte turşu olan
iki çocuk vardı. Elinde sadece ekmek olan çocuk arkadaşına: "Elindeki turşudan
bana da versene" dedi. Arkadaşı: "Bir şartla. Eğer benim köpeğim olursan
veririm" deyince, elinde sadece ekmek olan çocuk: "Tamam" dedi. Bunun üzerine
ekmeğinin yanında turşusu olan çocuk, arkadaşının boynuna bir ip geçirdi ve
tıpkı köpeklerin çekildiği gibi onu çekmeye başladı. Feth, soru sorana dönüp
dedi ki: "Eğer bu çocuk elindeki ekmekle yetinmiş ve turşuya rağbet etmemiş
olsaydı, arkadaşının köpeği olmazdı."[5]
Ruhun kemâle ermesi ve olgunlaşması ancak, hakkı tanıyıp-bilmek ve onu uygulamak
ile mümkün olur. Eğer kul bunda sabreder ve tamahkarlık etmezse, Rabb'inin ilâhî
nurlarını müşahede etmeye gark olur; Allah'ın dışında her şeyle ilişkisi
kesilir ve O'ndan başkasını düşünemez. İşte mutlak izzet budur. Eğer bunun aksi
olursa, o da mutlak zillet olur.
Bu iki uç arasında farklı mertebeler vardır. Kimisi izzete, kimisi de zillete
daha yakındır. Kimisi de orta yerlerdedir. İzzet, başkasına ihtiyaç duymamayı
gerektirir. Bu anlamıyla mutlak ve en üstün izzet yalnız Allah'a mahsustur. Bu
yüzden Yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz, bütün izzet (onur ve
yücelik) Allah'ındır."[6]
Allah Teâlâ, kendisine daha yakın olanların izzet sahibi olduğunu, kendisine
yaklaştıkça izzetin daha da arttığını bize şöyle haber vermektedir: "İzzet
Allah'ın, Resûlü'nün ve mü'minlerindir."[7]
Ruhlar âlemiyle ilgili izzet ve zillet durumu böyledir. Bedenler âlemiyle
ilgili izzet ve zillet ise, sağlık, güzellik, mal, makam, asalet, çok arkadaş
ve dost, insanların kendisine muhtaç olması, buna karşılık kendisinin
başkalarına pek muhtaç olmamasıdır.
Açıkladığımız bu ruhi ve bedeni izzet anlamlarına göre aziz ve zelil kılma,
Allah'ın fiilî sıfatları arasına girmektedir. Fakat kimi âlimler, Muiz'i,
Allah'ın kendisini methetmesi, Müzill'i de kendisine yakışmayan sıfatlardan
uzak olması şeklinde açıklamışlardır. Bu anlama göre, her iki isim Allah'ın zatî
sıfatları arasına girmektedir.[8]
[1]
Âl-i İmrân,
26.
[2]
Hakka,
21.
[3]
Maide,
54.
[4]
Mesed,
1.
[5]
Kurtubî, a.g.e.,
1/
370-372.
[6]
Nisa,
139.
[7]
Münafikun,
8.
[8]
Râzî, a.g.e., s.
232.
Esmau'l-Husna
- Esmau'l-Husna
- İçindekiler
- Önsöz
- Kitap Hakkında
- ALLAH
- "Allah" Adının Bütün İsim ve Sıfatları Kapsaması
- "Allah" Kelimesinin Kökeni
- "Allah" Adı Türememiştir; Türediğini İddia Etmenin Amacı Nedir?
- "Allahümme" Kelimesinin Anlamı
- Basralı Dilbilimcilerin Cevabı
- EKREM-KERİM
- Ekrem'in Anlamı
- Kerîm'in Anlamı
- Ekrem Kerîm Arasındaki Fark
- Yüce Allah'ın Kerem Sahibi Oluşunun Göstergeleri
- EVVEL-AHİR-ZAHİR-BATIN
- Evvel ve'l-Âhir'in Anlamı
- Fahrüddin Râzî'nin Görüşü
- İbn Kayyim'in görüşü
- Bu İsimleri Bilmenin Sağladığı Yararlar
- BARİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- BASİT-KABIZ
- Bu İki İsmi Bilmenin Faydaları
- BAİS
- Bâ'is İsmini Bilmenin Faydası
- BAKİ
- Bâkî İsminin Anlamları
- BEDİ'
- BER
- Ber İsminin Çeşitli Anlamları
- Allah'ın İnsanlara Verdiği Özel Nimet Türleri
- Ber İsmini Bilmenin Faydaları
- BASİR
- Basar (Gözle Görmek) İle Basîret (Kalple Görmek) Arasındaki Fark
- Basîretin Dereceleri
- 1- İsim ve sıfatlarda basîret
- 2- Emir ve yasaklarda basîret
- 3- Sevap ve cezada basîret
- Allah'ın Basîr Adını Bilmenin Faydaları
- TEVVAB
- Tevvâb İsmini Bilmenin Faydaları
- Tevbeye Teşvik
- CAMİ'
- Bu İsmin Varlık Âlemindeki Delilleri
- Câmi' Adını Bilmenin Faydaları
- CEBBAR
- Kulun Ceberutlukla Nitelendirilmemesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- CEMİL
- Yüce Allah'ı En Güzel Bilmek
- Allah Güzeldir, Güzelliği Sever
- HAFIZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HASİB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HAFİZ
- Hafîz İsminin Varlıklardaki Bazı Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAK
- Allah'ın Kudretinin Görüntüleri Ve Hak İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKEM
- Bu İsmin Birçok Yüce Anlama Gelmesi
- Hükmün Türleri
- 1- Dinî hükümler
- 2- Varlık âlemiyle ilgili hükümler
- 3- Kaderî-kevnî hükümler
- Hakem İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKİM
- Kitap ve Sünnette Hikmet ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- İnsanların Başına Gelen Belalar ve Bunlardaki Hikmetler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HALİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAMİD
- Allah'ın Kendi Zatını Övmesi ve Kulların O'na Hamd Etmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAYY-KAYYUM
- Kulun, Allah'ın Kayyûm Oluşunu Bilmesinin Etkileri
- HAYİ-SİTTİR
- İbn Kayyim'in Allah'ın Hayâ Sıfatını Kabul Etmeyenlere Cevabı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFID-RAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HALİK-HALLAK
- Allah'ın Tek Yaratıcı ve Tek İlah Olduğunun İspatı
- HABİR-ALİM
- Alîm, Habîr ve Hakîm İsimlerinin Varlıklardaki Görünümleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- ZÜ'L-CELALİ VE'L-İKRAM-CELİL
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ZU'T-TAVL
- ZÜ'L-İNTİKAM-MUNTAKİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAZİK-REZZAK
- Allah'ın Kullara Verdiği Rızık
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAŞİD-REŞİD-MÜRŞİD
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAB
- Allah'ın Rab Oluşunun Çeşitli Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAHMAN-RAHİM
- Rahmân ve Rahîm'i Bir Arada Zikretmenin Faydaları
- Gerçek Rahmet ve Anlamı
- Dalalet ve Gazap
- "Allah'ın Rahmetinin Eserlerine Bak" Âyetinin Anlamı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- REFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- REFİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- RAKİB
- Kulun Allah'ın Gözetiminde Olduğunu Bilmesi (Murakabe)
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAUF
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SÜBBUH
- SERİU'L-HİSAB SERİU'L-İKAB
- SELAM
- Selâm Sözcüğünün Gerçek Anlamı
- Allah'ın Selâm Olarak Nitelenmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEMİ'
- Allah'ın Semî' İsmine İnanmanın Gereği
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEYYİD
- ŞAFİİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ŞEDİDÜ'L-BATŞ-ELİMU'L-AHZ
- ŞEDİDU'L-İKAB
- ŞEKÜR-ŞAKİR
- Bu ismi bilmenin faydaları
- ŞEHİD
- "Şâhid Olarak Allah Yeter." Âyetinin Anlamı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SADIK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SABUR
- Sabır ile Hilm (Yumuşaklık) Arasındaki Fark
- Allah'ın Kullarına Sabrettiğini Gösteren Bazı Görüntüler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SAMED
- İbn Kayyim'in Allah'ın "Samed" İsmi Hakkındaki Anlamlı Sözleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- DAR-NAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ADL
- Hüküm ve Kaza (Yargı) Arasındaki Fark
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİM
- Allah'ın Büyüklüğünün Anlamı
- AFÜV
- Allah'ın Affının Çeşitli Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ALLAM-ALİM
- Allah'ın Bilgisi İle Kulların Bilgisi Arasındaki Farklar
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ALİ-A'LA-MÜTEAL
- Allah'ın Üstünlük Sıfatı ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GAFİR-GAFFAR-GAFUR
- Kulun Günahtan Türeyen Üç İsmi Vardır
- Kur'an'da Mağfiret İle İlgili Bazı Âyetler
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GANİ-MUĞNİ
- Fakirlik ve Zenginlikte İnsanın Durumu
- Allah Katında Mükemmel Olan Varlık
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- FATIR
- FALİKU'L-İSBAH-FALİKU'L-HARBİ VE'N-NEVA
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- FETTAH
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAADİR-KADİİR-MUKTEDİR
- Allah'ın Kudretinin Bazı Görüntüleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- KAHİR-KAHHAR-GALİB
- Allah'ın Varlıklar Üzerindeki Üstünlüğü
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KUDDUS
- Kuddûs Hakkında İbn Kayyim'in Açıklamaları
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KARİB-MUCİB
- Allah'ın Kullarına Yakınlığı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KAVİ-METİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KEBİR-MÜTEKEBBİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAŞİF-KAFİ-KEFİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- LATİF
- Allah'ın Lütfünün Bazı Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜBDİ'-MUİD-MUHSİ-MUHİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MECİD
- Hamîd İle Mecîd Arasındaki Fark
- Hamîd ve Mecîd'in Etkileri
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- MUHSİN
- MUSAVVİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUHYİ-MÜMİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MELİK-MELİİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUİZ-MUZİLL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MU'Tİ-MANİ'
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MUKADDİM-MUAHHİR
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MÜDEBBİR-MUKİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MENNAN
- Allah'ın Lütuflarından Bazı Örnekler
- Övülen ve Yerilen Minnet
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜ'MİN-MÜHEYMİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MEVLA-VELİ
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- NASİİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VAHİD-EHAD-VİTR
- el-Vâhidu'l-Ehad'in Çeşitli Anlamları
- Kulun, Allah'ın Birliğine Şahitlik Yapması
- Kulun Tek Bir İlâha İbadet Etme İhtiyacı
- HADİ-MUDİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- VARİS
- VASİ'
- VAKİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEDUD
- Allah'ın Kulunu Sevmesi
- Kulun Rabb'ini Sevmesi
- Bu İsmin Bazı İnce Anlamları
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEKİL
- Kur'an ve Sünnette Tevekkül
- Tevekkülün Konumu
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VEHHAB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları