Yeni Sayfa 1
﴿
اَلْهَادِي - اَلْمُضِلُّ ﴾
HÂDÎ
- MUDİL
Her iki ismin anlamları pek açıktır. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:
"Hiç şüphe yok Allah, iman edenleri dosdoğru yola yöneltip-iletmektedir."[1]
"Yol gösterici ve yardımcı olarak Rabb'in yeter."[2]
Her iki isim, Kur'an-ı Kerîm'in birçok yerinde fiil olarak da geçmektedir. Bunun
yanında aynı anlamı ifade eden birçok âyetler de bulunmaktadır. Bu âyetlerden
bir kaçı şöyledir:
"Allah, kimi hidayete eriştirmek isterse, onun göğsünü İslâm'a açar; kimi de
saptırmak isterse, onun göğsünü, sanki göğe yükseliyormuş gibi dar ve sıkıntılı
kılar."[3]
"Eğer Allah dileseydi, sizi tek bir ümmet kılardı; ancak O, dilediğini
saptırır, dilediğini hidayete erdirir. Yapmakta olduklarınızdan muhakkak
sorulacaksınız."[4]
"Biz hiç bir peygamberi, kendi kavminin dilinden başkasıyla göndermedik ki,
onlara apaçık anlatsın. Böylece Allah, dilediğini şaşırtıp-saptırır, dilediğini
hidayete yöneltip-iletir."[5]
İmam Malik "Muvatta" adlı eserinde Abdullah b. Zübeyr'den Hz. Peygamber'in şöyle
söylediğini nakleder: "Şüphesiz Allah, hidayete erdiren ve fitneye düşürüp
saptırandır."[6]
İbn Arabî der ki: "Bil ki, selef-i salihin fiillerden isimler, isimlerden de
fiiller türetmişlerdir. Sizlerde onlara uyun ki, doğruyu bulursunuz.
Âlimlerimiz hidâyetin iki türlü olduğunu söylerler. Birincisi, yol göstermek,
davet etmek ve uyarmak anlamındadır. Bu anlamda hidayet, peygamberlerin temel
görevlerinden biridir. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:
"Sen, yalnızca bir uyarıcısın. Her milletin bir yol göstereni vardır."[7]
"Şüphesiz sen, dosdoğru olan bir yola yöneltip-iletiyorsun."[8]
Bu âyetler, peygamberlerin insanlara doğru yolu gösterdiklerini, onları buna
davet ettiklerini ve uyarıda bulunduklarını ispat etmektedir.
Hidâyetin ikinci anlamı ise, desteklemek, korumak ve başarılı kılmaktır. Bu tür
hidayet yalnız Allah'a mahsustur. Hiçbir varlığın bu hidayet türünde bir etkisi
yoktur. Yüce Allah, Ebû Talip hakkında Hz. Peygamber'e şöyle buyurmuştur: "Gerçek
şu ki, sen, sevdiğini hidayete eriştiremezsin, ancak Allah, dilediğini hidayete
eriştirir; O, hidayete erecek olanları daha iyi bilendir."[9]
Bu anlama göre hidayet, kalplerde imanı yaratmak anlamına gelmektedir. Bu ise
yalnız Allah'ın emrinde olan bir durumdur. Şu âyet bu anlama işaret emektedir: "İşte
onlar, Rablerinden olan bir hidayet üzeredirler."[10]
Allah bu âyette "Nefislerinden olan bir hidayet üzeredirler" dememekte aksine
"Rablerinden olan bir hidayet üzeredirler" buyurmaktadır. Böylece Mu'tezile ve
diğer fırkaların iddia ettiği gibi hidâyetin insandan değil, kendi katından
kaynaklandığını vurgulamaktadır. Allah, bu kimselerin iddialarından beri ve
yücedir. Bu anlamıyla hidayet, Allah'ın fiilî sıfatları arasında yer alır."
Hidayet, doğru yola irşad etmek ve doğru planı açıklamak anlamına da gelir.
Ebü'l-Muâlâ der ki: "Hidayet, mü'minlere cennet yollarını ve bu yollara ileten
yolları göstermek anlamına da gelebilir. Aşağıdaki âyetler bu anlama işaret
etmektedir: "(Allah) kesin olarak onların amellerini boşa çıkarmaz. Onları
hidayete erdirecek ve onların durumlarını düzeltip-ıslah edecektir."[11],
"Onları cehennemin yoluna yöneltip götürün."[12]
İbn Abbas anlatıyor. Hz. Peygamber hutbeye şöyle başlardı: "Şüphesiz hamd,
yalnız Allah'a mahsustur. Biz de O'na hamd eder ve O'ndan yardım dileriz. Allah
kime hidayet ederse, artık onu saptıracak yoktur. Kimi de saptırırsa, artık onu
hidayet kavuşturacak yoktur."[13]
Yüce Allah, hidâyetle ilgili olarak başka âyetlerde şöyle buyurmaktadır: "Şimdi
sen, kendi hevasını ilâh edinen ve Allah'ın bir ilim üzere kendisini saptırdığı,
kulağı ve kalbi üzerine mühür vurduğu ve gözü üstüne de bir perde çektiği
kimseyi gördün mü? Artık Allah'tan sonra ona kim hidayet verecektir?"[14],
"Allah, kime hidayet verirse, işte hidayet bulan odur, kimi de saptırırsa
onun için asla doğru-yolu gösterici bir veli bulamazsın."[15]
İbn Abbas, "Eğer dilemiş olsaydık, gözlerinin üstüne bastırır-kör ederdikâ¦"[16]
âyetini "Eğer dileseydik onları hidâyetten saptırırdık; bu durumda nasıl hidayet
bulurlardı?" şeklinde açıklamıştır. Bir başka rivâyette ise, "Onları kör edip
hidâyeti görmemelerini sağladık" şeklinde açıklamıştır. Yine İbn Abbas, "Allah,
kimin fitne(ye düşme)sini isterse, artık onun için sen, Allah'ın karşısında
hiçbir şey yapamazsın"[17]
âyetini "Allah kimi saptırmak isterse, onun için Allah katında sen bir şey
yapamazsın" şeklinde açıklamıştır.
Rivayet edildiğine göre Ebû Cafer el-Medainî, Süfyan-ı Sevrî'ye "Allah, kimi
hidayete eriştirmek isterse, onun göğsünü İslâm'a açar; kimi de saptırmak
isterse, onun göğsünü, sanki göğe yükseliyormuş gibi dar ve sıkıntılı kılar."[18]
âyetinin ne anlama geldiğini sordu. Süfyan-ı Sevrî: "O, Allah'ın içe (kalbe)
attığı bir nurdur. Göğüs onunla açılır ve huzur bulur" diye cevap verdi. Ona:
"Peki, onu bilecek bir alamet var mı?" diye soruldu. Süfyan-ı Sevrî: "Evet.
Ebedî yurda yönelmek, bu aldatıcı dünyadan yüz çevirmek ve ölüm gelmeden evvel
ona hazırlık yapmaktır" dedi. Bu manada bir hadis, munkatı' (kopuk) bir senetle
Hz. Peygamber'den de rivayet edilmiştir.[19]
[1]
Hac,
54.
[2]
Furkan,
31.
[3]
En'am,
125.
[4]
Nahl,
93.
[5]
İbrahim,
4.
[6]
Malik, "Muvatta",
1729.
[7]
Ra'd,
7.
[8]
Şûrâ,
52.
[9]
Kasas,
56.
[10]
Bakara,
5.
[11]
Muhammed,
4-5.
[12]
Saffat,
23.
[13]
Müslim,
868.
[14]
Casiye,
23.
[15]
Kehf,
17.
[16]
Yasin,
66.
[17]
Maide,
41.
[18]
En'am,
125.
[19]
Kurtubî, a.g.e.,
1/
379.
Esmau'l-Husna
- Esmau'l-Husna
- İçindekiler
- Önsöz
- Kitap Hakkında
- ALLAH
- "Allah" Adının Bütün İsim ve Sıfatları Kapsaması
- "Allah" Kelimesinin Kökeni
- "Allah" Adı Türememiştir; Türediğini İddia Etmenin Amacı Nedir?
- "Allahümme" Kelimesinin Anlamı
- Basralı Dilbilimcilerin Cevabı
- EKREM-KERİM
- Ekrem'in Anlamı
- Kerîm'in Anlamı
- Ekrem Kerîm Arasındaki Fark
- Yüce Allah'ın Kerem Sahibi Oluşunun Göstergeleri
- EVVEL-AHİR-ZAHİR-BATIN
- Evvel ve'l-Âhir'in Anlamı
- Fahrüddin Râzî'nin Görüşü
- İbn Kayyim'in görüşü
- Bu İsimleri Bilmenin Sağladığı Yararlar
- BARİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- BASİT-KABIZ
- Bu İki İsmi Bilmenin Faydaları
- BAİS
- Bâ'is İsmini Bilmenin Faydası
- BAKİ
- Bâkî İsminin Anlamları
- BEDİ'
- BER
- Ber İsminin Çeşitli Anlamları
- Allah'ın İnsanlara Verdiği Özel Nimet Türleri
- Ber İsmini Bilmenin Faydaları
- BASİR
- Basar (Gözle Görmek) İle Basîret (Kalple Görmek) Arasındaki Fark
- Basîretin Dereceleri
- 1- İsim ve sıfatlarda basîret
- 2- Emir ve yasaklarda basîret
- 3- Sevap ve cezada basîret
- Allah'ın Basîr Adını Bilmenin Faydaları
- TEVVAB
- Tevvâb İsmini Bilmenin Faydaları
- Tevbeye Teşvik
- CAMİ'
- Bu İsmin Varlık Âlemindeki Delilleri
- Câmi' Adını Bilmenin Faydaları
- CEBBAR
- Kulun Ceberutlukla Nitelendirilmemesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- CEMİL
- Yüce Allah'ı En Güzel Bilmek
- Allah Güzeldir, Güzelliği Sever
- HAFIZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HASİB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HAFİZ
- Hafîz İsminin Varlıklardaki Bazı Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAK
- Allah'ın Kudretinin Görüntüleri Ve Hak İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKEM
- Bu İsmin Birçok Yüce Anlama Gelmesi
- Hükmün Türleri
- 1- Dinî hükümler
- 2- Varlık âlemiyle ilgili hükümler
- 3- Kaderî-kevnî hükümler
- Hakem İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKİM
- Kitap ve Sünnette Hikmet ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- İnsanların Başına Gelen Belalar ve Bunlardaki Hikmetler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HALİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAMİD
- Allah'ın Kendi Zatını Övmesi ve Kulların O'na Hamd Etmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAYY-KAYYUM
- Kulun, Allah'ın Kayyûm Oluşunu Bilmesinin Etkileri
- HAYİ-SİTTİR
- İbn Kayyim'in Allah'ın Hayâ Sıfatını Kabul Etmeyenlere Cevabı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFID-RAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HALİK-HALLAK
- Allah'ın Tek Yaratıcı ve Tek İlah Olduğunun İspatı
- HABİR-ALİM
- Alîm, Habîr ve Hakîm İsimlerinin Varlıklardaki Görünümleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- ZÜ'L-CELALİ VE'L-İKRAM-CELİL
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ZU'T-TAVL
- ZÜ'L-İNTİKAM-MUNTAKİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAZİK-REZZAK
- Allah'ın Kullara Verdiği Rızık
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAŞİD-REŞİD-MÜRŞİD
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAB
- Allah'ın Rab Oluşunun Çeşitli Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAHMAN-RAHİM
- Rahmân ve Rahîm'i Bir Arada Zikretmenin Faydaları
- Gerçek Rahmet ve Anlamı
- Dalalet ve Gazap
- "Allah'ın Rahmetinin Eserlerine Bak" Âyetinin Anlamı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- REFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- REFİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- RAKİB
- Kulun Allah'ın Gözetiminde Olduğunu Bilmesi (Murakabe)
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAUF
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SÜBBUH
- SERİU'L-HİSAB SERİU'L-İKAB
- SELAM
- Selâm Sözcüğünün Gerçek Anlamı
- Allah'ın Selâm Olarak Nitelenmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEMİ'
- Allah'ın Semî' İsmine İnanmanın Gereği
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEYYİD
- ŞAFİİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ŞEDİDÜ'L-BATŞ-ELİMU'L-AHZ
- ŞEDİDU'L-İKAB
- ŞEKÜR-ŞAKİR
- Bu ismi bilmenin faydaları
- ŞEHİD
- "Şâhid Olarak Allah Yeter." Âyetinin Anlamı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SADIK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SABUR
- Sabır ile Hilm (Yumuşaklık) Arasındaki Fark
- Allah'ın Kullarına Sabrettiğini Gösteren Bazı Görüntüler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SAMED
- İbn Kayyim'in Allah'ın "Samed" İsmi Hakkındaki Anlamlı Sözleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- DAR-NAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ADL
- Hüküm ve Kaza (Yargı) Arasındaki Fark
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİM
- Allah'ın Büyüklüğünün Anlamı
- AFÜV
- Allah'ın Affının Çeşitli Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ALLAM-ALİM
- Allah'ın Bilgisi İle Kulların Bilgisi Arasındaki Farklar
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ALİ-A'LA-MÜTEAL
- Allah'ın Üstünlük Sıfatı ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GAFİR-GAFFAR-GAFUR
- Kulun Günahtan Türeyen Üç İsmi Vardır
- Kur'an'da Mağfiret İle İlgili Bazı Âyetler
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GANİ-MUĞNİ
- Fakirlik ve Zenginlikte İnsanın Durumu
- Allah Katında Mükemmel Olan Varlık
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- FATIR
- FALİKU'L-İSBAH-FALİKU'L-HARBİ VE'N-NEVA
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- FETTAH
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAADİR-KADİİR-MUKTEDİR
- Allah'ın Kudretinin Bazı Görüntüleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- KAHİR-KAHHAR-GALİB
- Allah'ın Varlıklar Üzerindeki Üstünlüğü
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KUDDUS
- Kuddûs Hakkında İbn Kayyim'in Açıklamaları
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KARİB-MUCİB
- Allah'ın Kullarına Yakınlığı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KAVİ-METİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KEBİR-MÜTEKEBBİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAŞİF-KAFİ-KEFİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- LATİF
- Allah'ın Lütfünün Bazı Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜBDİ'-MUİD-MUHSİ-MUHİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MECİD
- Hamîd İle Mecîd Arasındaki Fark
- Hamîd ve Mecîd'in Etkileri
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- MUHSİN
- MUSAVVİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUHYİ-MÜMİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MELİK-MELİİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUİZ-MUZİLL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MU'Tİ-MANİ'
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MUKADDİM-MUAHHİR
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MÜDEBBİR-MUKİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MENNAN
- Allah'ın Lütuflarından Bazı Örnekler
- Övülen ve Yerilen Minnet
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜ'MİN-MÜHEYMİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MEVLA-VELİ
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- NASİİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VAHİD-EHAD-VİTR
- el-Vâhidu'l-Ehad'in Çeşitli Anlamları
- Kulun, Allah'ın Birliğine Şahitlik Yapması
- Kulun Tek Bir İlâha İbadet Etme İhtiyacı
- HADİ-MUDİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- VARİS
- VASİ'
- VAKİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEDUD
- Allah'ın Kulunu Sevmesi
- Kulun Rabb'ini Sevmesi
- Bu İsmin Bazı İnce Anlamları
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEKİL
- Kur'an ve Sünnette Tevekkül
- Tevekkülün Konumu
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VEHHAB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları