Fecir

Senet



 

Senet, Bono ve
Çek Satmak veya Satın Almak Câiz midir?

 

Senet, bono ve çek satmak veya satın almak caiz
değildir. Çünkü bunlar para veya meta' değiller. Ancak zimmetteki parayı sağlama
bağlamak için birer teminattır. İmam Mâlik şöyle rivâyet etmiştir: Mervan bin
Hakem'in zamanında bir çeşit çek çıkmıştı. Halk, karşılığını almadan birbirine
satmaya başladılar. Bunun üzerine Zeyd bin Sâbit bazı sahâbi ile birlikte
Mervan'a gittiler: "Ey Mervan, faiz ile alış veriş yapmayı mubah mı kılıyorsun?"
dediler. Mervan: "Allah'a sığınırım, bu ne demektir?" dedi. Sahâbîler: "Halk,
karşılığını almadan bu çeklerle alış veriş yapıyor" dediler. Bunun üzerine
Mervan, emniyet mensuplarını gönderdi, onlarla alış veriş yapanları tâkip ederek
malları ellerinden alıp sahiplerine iâde ettiler (Muvattâ).

Ayrıca, şimdi olduğu gibi, Osmanlılar zamanında
da maaşı beytü'l-maldan veya vakıf gelirinden verilmek üzere memur ta'yin
ediliyordu. Memura, takdir edilen aylığa "Camekiye" denilirdi. Camekiye'nin
satışıyla ilgili İbn Âbidin şu fetvâyı naklediyor: Musannife Camekiyenin satışı
soruldu. Yani adamın birinin maliyeden alacağı aylığı vardır. Henüz vakti
gelmeden ihtiyacından dolayı, miktarından daha düşük bir para ile satıyor, böyle
bir satış câiz midir? Musannif şöyle cevap verdi: Alacaklı, alacağını
verecekliden başka bir kimseye satamaz (Durru'l-Muhtar).

Ancak, birisinin başkasına vereceği olduğu gibi,
başkasından alacağı da olur. Borcunun vadesi ile elindeki çekin vadesi birbirine
tevafuk ederse, bu çeki alacaklıya verebilir. Bu çek satışı değil, borcun
havalesi sayılır. Hülasa sened, bono ve çek satılmaz, alınmaz ve zekât olarak
verilmez. Yalnız devletin verdiği çek ve bono –va'deleri geldiği takdirde- ile
para arasında fark yoktur. Vâdeleri gelmemiş ise satılması câiz değildir.