Fecir

Kendisi ile Zimmet Akdi Yapılanda Aranan Şartlar



Kendisi ile Zimmet Akdi Yapılanda Aranan Şartlar

 

1- Kendisi ile zimmet akdi yapılacak kişinin ehl-i
kitaptan olması gerekir. Kur'ân-ı Kerîm'de şöyle buyurulur: "Kendilerine kitap
verilenlerden Allah'a ve âhiret gününe inanmayan, Allah'ın ve Peygamberinin
haram kıldığı şeyleri haram tanımayan ve hak dini din olarak kabul etmeyen
kimselerle küçülmüş olarak kendi elleriyle cizyelerini verinceye kadar
savaşınız" (et-Tevbe, 9/29). Mecûsîler de kitap ehlinden sayılmıştır. Çünkü
Abdurrahmân b. Avf (r.a): "Ben, Rasûlüllah'ın; "Onlara kitap ehli uygulaması
yapınız" dediğini duydum, demiştir" (Mâlik, Muvatta', Zekât, 42; ez-Zeylaî,
Nasbu'r-Râye, III, 448; eş-Şevkânî, Neylü'l-Evlâr, VIII, 56). Diğer yandan Hz.
Ömer'in, Abdurrahman b. Avf, Rasûlüllah (s.a.s.)'ın Hecer mecûsilerinden cizye
aldığına dair tanıklık edinceye kadar onlardan cizye almadığı da rivâyet
edilmiştir (bk. Zeylaî, a.g.e., III, 448; eş-Şevkânî, a.g.e.). Mecûsîlerin Arap
ırkından olup olmaması sonucu değiştirmez. Hanefî, Hanbelî ve Zâhirîler bu
görüşü benimsemiştir.

Diğer yandan kendileriyle zimmet anlaşması
yapılacak kimselerin Arap müşriklerinden olmaması gerekir. Çünkü Arap
müşriklerinden ya İslâm'a girmeleri istenir veya onlarla savaşılır. Âyette şöyle
buyurulur: "Onlarla ya savaşacaksınız veya İslâm'a gireceklerdir" (48/Feth,
16).

Mâlikîlerin meşhur görüşüne, İmam Evzaî ve
Sevrî'ye göre cizye bütün küfür ehlinden alınır. Kitap ehli olup olmaması veya
Arap ırkından bulunup bulunmaması hükmü değiştirmez (İbn Âbidîn, Reddü'l-Muhtâr,
III, 293; Ez-Zühaylî, a.g.e., VI, 443). Delil Süleyman b. Büreyde (r.anh)'ın
babasından naklettiği şu hadistir:

"Hz. Peygamber ordunun başına bir komutan tayin
ettiği vakit; kendisi hakkında Allah'tan sakınmasını ve beraberindeki
müslümanlar için de hayrı tavsiye eder, sonra şöyle buyururdu: "Müşriklerden
olan düşmanlarınla karşılaştığın vakit onları üç şeyden birisini kabul etmeye
çağır. Bunlardan hangisini kabul ederlerse, sen de bu kabullerini benimse ve
onlara dokunma. Onları İslâm'a dâvet et. Eğer yüz çevirirlerse cizye ödemelerini
iste..." (Müslim, Cihad 3; İbn Mâce, Cihâd 38; Dârimî, Siyer 5/8). Bu
hadisteki "senin düşmanın" ifadesi bütün kâfirleri kapsamına almaktadır.
eş-Şevkânî; "Bu hadis, cizyenin yalnız ehl-i kitaba ait bir vergi olmadığının
delilidir" der (ez-Zühaylî, a.g.e., VI, 443).

2- Zimmet sözleşmesinin süresiz olarak yapılması
gerekir. Eğer sözleşmeye bir süre konulursa akit geçerliliğini kaybeder. Çünkü
zimmet akdi insanın malının ve canının korunmasında İslâm'ın yerini tutar. İslâm
süresiz olduğuna göre, onun yerini tutan zimmet akdi de süresiz olmalıdır. Bu
şart üzerinde görüş birliği vardır (el-Kâsânî, el-Bedâyi', Beyrut 1394/1974, VII,
110; İbnü'l-Hümâm, Ömer Nasuhi Bilmen, Hukukî İslâmiyye ve Istilâhâtı Fıkhıyye
Kamusu, İstanbul 1968, III, 423)

3- Zimmet sözleşmesi yapılacak kimsenin irtidat
(dinden dönme) ehlinden olmaması gerekir. Çünkü mürtede tevbe etmediği zaman
ölüm cezası uygulanır. Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Kim dinini
değiştirirse, onu öldürünüz." (Buhârî, Cihâd 149, İ'tisâm 28, İstitâbe 2;
Ebû Dâvud, Hudûd 1; Tirmizî, Hudûd 25; Nesâî, Tahrîm 14; İbn Mâce, Hudûd 2)

Bu şart üzerinde de görüş birliği vardır. Çünkü
irtidat eden kimse İslâm'ın güzelliklerini gördükten sonra dinden çıktığı için,
bunlarla zimmet sözleşmesi yapmanın bir yararı bulunmaz. Bu, onların İslâm'a
yeniden dönmelerine de yardımcı olmaz. Onlar, İslâm'a dönüşte savaş arasında
tercih yapma hakkına sahiptir (bk. Bilmen, a.g.e., III, 423).

 

4- Zimmet sözleşmesinin dâru'l-İslâm'da
yapılması câiz görülmeyen bir şartı taşımaması gerekir. Meselâ; kitap ehlinin
azınlık liderleri kendi mensuplarına öldürme, idam gibi dilediği muâmelelerde
bulunmak şartıyla zimmet anlaşması yapmak isteseler buna muvafakat edilmez.
Çünkü, zimmet akdi İslâm Devletine azınlığın mal, can ve ırz güvenliğini sağlama
görevini vermiştir. Akdin niteliği ile çelişen bu gibi maddeler çıkarıldıktan
sonra yeni bir anlaşma yapılabilir.