İsraf
İsraf; Helâlı Haram Eden Ölçüsüzlük ve Taşkınlık
Helâl ve temiz yiyeceklerden de
olsa, vücut sağlığını zedeleyecek derecede, oburca, yani israfa kaçan şekilde
yiyip içmek de haramdır. Helâl yiyecekleri harama dönüştüren israf hakkında
kısa bilgi vermeye çalışalım:
"İsraf"ın kelime anlamı;
herhangi bir işte normal olan sınırı aşmak, aşırı olmak demektir. İhtiyaçtan
fazla tüketmek, gereksiz yere harcama yapmak, savurganlık yapmak gibi anlamlara
da gelir. Her türlü haddi (sınırı) aşmak, insanın ve onun içinde yaşadığı
toplumun dengesini bozar, onları huzursuzluğa götürür. İster yeme içmede veya
harcamalarda aşırılık olsun, isterse davranışlarda aşırılık olsun sonuç aynıdır.
Kur'an-ı Kerim, aşırıya kaçan,
harcamalarında, yeme içmelerinde ve davranışlarında dengeyi kaçıran kimselerin
yaptıklarını hoş görmemektedir. İsraf, sapmaların, bozulmaların, haksızlıkların,
bozgunun kaynaklarından biri olarak gösterilmektedir. Günlük yaşayışında
ellerindeki malı, serveti, imkânları veya parayı gereksiz yere harcayanlar, yeme
ve içmede aşırı gidenler; sınırı aşanlardır, aşırı gidip dengeyi bozanlardır.
"Ey Âdemoğulları! Her
mescide (gidişinizde) ziynetlerinizi alın (uygun elbise giyin). Yiyin, için;
fakat israf etmeyin. Çünkü Allah müsrifleri (israf edenleri) sevmez." (7/A'râf,
31)
Buradaki âisraf' hem yiyecek ve
eşya kullanımında aşırılık, hem de Allah'ın koyduğu helâl ve haram ölçüsüne
uymamak anlamındadır. Kendini açlığa ve çıplaklığa alıştırarak veya helâl olan
şeyleri kendine haram kılarak Allah'ı memnun edeceğini sananlar da önemli bir
aldanış içindedirler. Allah, böyle haramı helâl, helâlı haram yapan müsrifleri
(sınırı aşanları) sevmez. Öyleyse insanlar, Allah'ın nasip ettiği helâl
yiyecekleri ve eşyaları kullanacaklar, güzel ve süslü elbiseler giyecekler; ama
israf etmeyecekler, ölçüde ve eşya kullanımında aşırıya kaçmayacaklar. Allah'ın
ölçüsüne göre, süslü elbise giymek günah değil; bilakis helâlı haram, haramı
helâl sayma günahtır.
İsrafın ikinci anlamı
savurganlıktır. Dünya nimetlerini Allah insanlar ve canlılar için yaratmaktadır.
Bu nimetleri kullanma ve yeme arzunu da insanın içerisine koyan yine Allah'tır.
Bunları yemek, içmek veya kullanmak insanın şükrünün bir gereğidir. İnsan
nimetle yiyecek, ama nimeti vereni de bilecek. Savurganlık anlamındaki israf
yasağı çok güzel bir ekonomik dengedir. İsraf, bu dengeyi bozar. Birisi çok
harcarsa, diğerinin hakkına el atmış olur. Herkes gücüne, çalışmasına ve
şartlarına göre nimetlerden yararlanır. Ancak israf edenler bu nimet dengesini
bozarlar.
Kur'an, hem aşırı harcamayı hem
aşırı kısmayı (cimriliği) hoş görmez. İkisi arasında orta bir tutum tavsiye
eder.
"Elini bağlı olarak boynuna
asma (cimri olma). Onu büsbütün de açıp savurma (israf etme). Sonra kınanmış bir
halde oturup kalırsın." (17/ İsrâ, 29)
Peygamberimiz de buyuruyor ki:
"Yiyin, için, sadaka verin
ve giyinin. Ancak kibirlenmeyin ve israf etmeyin. Şüphesiz Allah (c.c.)
nimetinin eserini (görüntüsünü) kulunun üzerinde görmek ister." (Buhârî,
Libas 1, 7/182; İbn Mâce, Libas 23, Hadis no: 3605, 2/1192; Nesâi, Zekât 66;
K. Sitte, 16/361)
İnsana emanet olarak verilen
malı saçıp-savurmak, gerekli yerlere harcamamak, insanlar arasındaki ekonomik
dengeyi bozar, kişiler arasındaki kıskançlığı artırır. Cimrilik ise yardım
düşüncesini öldürdüğü gibi, ihtiyaç sahiplerine ulaşmayı da engeller; infak ve
sadaka ahlâkını köreltir. Halbuki infak kurumu yakın akrabanın ihtiyaçlarını
karşılamayı temin eder; sadaka kurumu ise insanlardan muhtaç olanları sıkıntıdan
kurtarmayı sağlar.
Mülk aslında Allah'a aittir.
İnsana emanet olarak geçici bir süre için verilir. Malı ve geçimlikleri helâl
yoldan kazanıp helâl yola harcayanlar, Allah yolunda infak edip hak sahiplerinin
haklarını verenler, israf etmeyenler mal konusundaki imtihanı kazanırlar.[1]
İsrafı haram sayan dinimiz, yeme içmede azla yetinmeyi, kanaat sahibi olmayı
teşvik etmiştir.
[1]
Hüseyin K. Ece, İslâm'ın Temel Kavramları, s. 311-312.
HARAM-HELÂL
- HARAM-HELÂL. Haram; Anlam ve Mâhiyeti
- Haram Yiyecekler
- b- Kıyafet Temizliği
- f- Köpek Beslemek
- i- Fâiz
- Karı-Kocanın Birbirine Karşı Avreti Yoktur.
- B- Âile Hayatı ile İlgili Haramlar Eşler Arasında İlişkide Haramlar a- Hayız ve Lohusalık Hallerinde Birleşme
- b- Allah'tan Başkası Gaybı Bilemez
- d- Kusur Araştırmak
- b- Haramı Mülkünden Çıkarmak
- Namazda Ta'dili Erkânı Terketmek.
- Deyyusluk.
- Altın ve Gümüş Kap Kullanmak ve Bunlarla Yemek-İçmek.
- İstemedikleri Halde Bir Topluluğun Konuşmalarına Kulak Vermek.
- Haramın Çeşitleri
- 1- Kendiliğinden Ölmüş -Murdar- Hayvan (Meyte)
- c- Altın ve Hâlis İpek Erkeğe Haramdır
- İş, Kazanç, Meslek ve Ticarî İlişkilerde Haramlar İş ve Meslekler
- Fâiz Yasağının Sebep ve Hikmetleri
- Ziynet
- b- Kadınlara Anüslerinden Yaklaşma
- c- Ruh Çağırma Adı Verilen Cincilik
- e- Gıybet (Arkadan Çekiştirmek)
- c- Haram Malın Verileceği Yer
- Namazda Gereksiz ve Çok Hareket Etmek.
- Faiz Yemek.
- Yalancı Şahitlik Yapmak.
- Kötü Komşuluk.
- 1) Kesin (Kat'î) Haram
- 2- Akmış Kan
- d- Kadının Elbisesi
- Yasak Edilen Meslek ve İşler a- Yasak Seks (Zinâ-Fuhuş)
- k- Sigorta Şirketi
- Örtü ve Elbise
- c- Yatak Odasında Geçenleri Başkalarına Anlatma
- d- Fal ve Falcılık
- f- Söz Taşımak
- Haramın Devlet Eliyle İşlenmesi
- Cemaatle Namaz Kılanın Namazda Bilerek İmamdan Önce Davranması
- Malın Ayıbını Söylememek ve Satış Anında Gizlemek.
- Müzik ve Müzik Aletleri Dinlemek.
- Vasiyetle Mirasçıyı Zarara Uğratmak.
- 2) Kesin Olmayan (Zannî) Haram
- 3- Domuz
- e- Süslenme
- b- Dans, Oyun vb.
- 1- Tahvil
- d- Dokunmak
- d- Çocuk Düşürmek ve Kürtaj (Çocuk Aldırma)
- Eğlence Hayatı, Oyun, Sporla İlgili Haramlar ve Kumar a- Şaka ve Mizahta Yasak Olan Hususlar
- g- İftirâ
- Bazı Haramlara veya Dinî Emirlere Karşı Tavır
- Soğan Sarmısak ya da Kötü Kokulu Bir Şey Yiyen Kimsenin Camiye Gelmesi
- Pazarlığı Kızıştırmak.
- Gıybet
- Zar Oyunları Oynamak.
- Helâl; Anlam ve Mâhiyeti
- 4- Allah'tan Başkası Adına Kesilenler
- 1) Dövme Yaptırmak ve Dişlerin Şeklini Değiştirmek
- c- İçki ve Uyuşturucu Madde Yapımı ve Satımı d- İslâm'a Karşı Olan veya İslâm'ın Yasak Ettiği İşlerde Çalışmak
- Dövize Endeksli Tahvil Ve Döviz Karşılığı Borç Alma
- e- Kadın-Erkek Beraber Bulunması
- e- Karı-Koca Haklarına Riâyetsizlik
- b- Tavla Oyunu
- h- Adam Öldürme
- Haramı Helâl ve Helâlı Haram Kılma. Helâl ve Haram Kılma Sadece Allah'ın Hakkıdır
- Zina.
- Cuma Vakti İkinci Ezandan So a Satış Yapmak.
- İnsanlar Arasında Laf Taşımak.
- Mü'mine Lanet Etmek ve Laneti Hak Etmeyene Lanet Etmek.
- Helâl Ölçüsü Koyma Yetkisi
- 5- Meyte Sayılanlar
- 2) Estetik Ameliyat
- Ticârî Muâmelelerdeki Haramlar ve Haram Kazanç Yolları a- Haram Olan Şeyleri Satmak
- m- Rüşvet
- f- Cinsî Sapıklık; Homoseksüellik veya Sevicilik
- Geçimsizlik
- c- Satranç
- i- İntihar
- Helâlı Haramlaştırma
- Livata/Homoseksüellik.
- Kumar ve Şans Oyunları
- İnsanların Evlerine İzinsiz Gözatmak.
- Ölünün Arkasından Dövünerek Ağlamak.
- Eşyada Asıl Olan Mubah/Helâl Olmaktır
- 6- Diğer Kara Hayvanlarından Helâl ve Haram Olanlar
- 3) Kaş Aldırmak
- b- Bir Yanı Meçhul Satış
- n- Emeği Sömürmek
- g- El ile Tatmin
- f- Çocuğun Haklarına Riâyetsizlik
- d- Kumar
- k- Mal Dokunulmazlığı
- Şüpheli Şeyler
- Şer'i Bir Özür Olmadığı Halde Kadının Kocasından Kendini Sakınması
- Hırsızlık.
- İki Kişinin Üçüncüden Ayrı Aralarında Gizlice Konuşmaları
- Yüze Vurmak ve Yüze Dağlama Usulüyle İşaret Koymak.
- Kur'ân-ı Kerim'de Haram ve Helâl
- 7- Deniz Hayvanları
- 4) Peruk Takmak
- c- Narh Koymak
- o- Hırsızlık, Gasp
- h- Hayvan ile Cinsî Münâsebet
- g- Ebeveynin Haklarına Riâyetsizlik
- e- Piyango ve Toto
- Sosyal Adâlet
- İNSANLARIN ÖNEMSEMEDİĞİ SAKINILMASI GEREKEN HARAMLAR..
- Kadının Şer'i Bir Gerekçe Olmadan Kocasından Boşanmak İstemesi
- Rüşvet Almak ve Vermek.
- Hangi Şekilde Olursa Olsun Erkeklerin Altın Takı Kullanmaları
- Şer'i Bir Özür Olmaksızın Müslümana Üç Günden Fazla Küsmek.
- Hadis-i Şeriflerde Haram ve Helâl
- İsraf; Helâlı Haram Eden Ölçüsüzlük ve Taşkınlık.
- 5) Saç ve Sakalı Boyamak
- d- Fiyatlarla Oynamak
- Haram Kazanç Yolları
- i- Evlenilmesi Haram Olan Kadınlar
- İnanışlar ve Taklit, Hurâfe ve Âdetlerde Haramlar
- f- Müzik
- Cezâ Tedbiri
- Allah'a Şirk Koşmak.
- Zıhâr
- Arazi Gasbetmek.
- Kadınların Kısa, İnce ve Dar Elbise Giymeleri
- Konu ile İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar
- Yeme İçmeyle ilgili Haramlar Konusunda Bazı Hadis-i Şerifler
- Haram İçecekler ve Keyif Vericiler (İçkiler Uyuşturucular ve Sigara) a- İçki
- 6) Sakal Bırakmak
- İhtikâr/Karaborsacılık
- Kazanç Yolları
- 1- Müşrik Kadınlar
- a- Câhiliye Âdet ve Gelenekleri
- g- Sinema ve Televizyon
- l- Hırsızlık ve Gasp
- Kabirlere İbadet
- Kişinin, Karısıyla Hayızlıyken İlişkide Bulunması
- Aracılık İçin Hediye Almak.
- Kadınlar ve Erkeklerin İnsan Saçından veya Başkasından Takma Saç Yapmaları
- Dille İşlenilen Haramlarla İlgili Bazı Hadis-i Şerifler
- Çoğu Sarhoş Edenin Azı da Haramdır
- Ev Eşyalarında ve Ev Gereçlerinde Haramlar Ev Eşyası
- Kabz-ı Mallık ve Komisyonculukla Yapay Olarak Piyasaya Müdâhale
- Bu Yollarla Kazanç Sağlamanın Hükmü
- 2- İddetini Doldurmamış Kadınlar
- b- Irkçılık
- h- Hayvan Dövüştürmek
- m- Haksız Kazanç
- Şirk'in Yaygın Çeşitlerinden Sihir, Kehanet ve Falcılık.
- Kadınla Dübüründen İlişkiye Girmek.
- İşçiye, İşinin Karşılığını Vermemek.
- Giyimde, Konuşma ve Davranışta Erkeklerin Kadınlara ve Kadınların Erkeklere Benzemesi
- Haram-Helâl Konusunda Genel Kurallar/Prensipler
- İçki Ticareti
- a- Altın ve Gümüş Kaplar, İpek Sergiler
- e- Hileli Arttırma
- Kadın-Erkek İlişkileri ve Aile Hayatıyla İlgili Haramlar A- Kadın-Erkek İlişkilerinde Haramlar Cinsî Duygu
- 3- Neseb, Süt ve Nikâh Nedeniyle Haram Olanlar
- c- Bid'atler
- i- Boks, Pankreas Güreşi Gibi Sporlar
- n- Rüşvet
- Yıldızların ve Burçların Olaylara ve İnsan Hayatına Etkisi Olduğuna İnanmak.
- Namahrem Bir Kadınla Yalnız Kalmak.
- Çocuklarına Bağışta Adil Davranmamak.
- Saç ve Sakalı Siyaha Boyamak.
- Yiyecek ve İçeceklerde Haramlar
- Alkollü İlaç ile Tedâvi
- b- Heykel
- f- Hile ve Aldatma
- a- Zinâ
- a- Neseb Dolayısıyla Haram Kılınanlar
- d- Allah'tan Başkasına Yalvarıp Duâ
- Sosyal İlişkilerde Haramlar
- Gayr-i Müslimlerle ve Hayvanlarla İlgili Haramlar A- Gayr-ı Müslimlerle İlişkiler
- İbadetlerde Riya/Gösteriş.
- Nâmahrem Kadınla Tokalaşmak.
- İhtiyacı Olmadığı Halde İnsanlardan İstemek.
- Elbise, Duvar, Kağıt vb. Üzerine Canlı Resim Yapmak.
- Kur'ân-ı Kerim'de Yeme İçme ile İlgili Âyetler
- b- Uyuşturucu Maddeler
- c- Heykel Şeklinde Oyuncak
- g- Yemin
- b- Yabancı Kadınla Yalnız Kalmak
- b- Süt Nedeniyle Haram Olanlar
- e- Uğursuz Saymak
- a- Küsmek ve Darılmak
- Hayvanlara Karşı Tavır ve Onlarla İlgili Haramlar
- Uğursuzluğa İnanmak.
- Kadının, Dışarıya Çıkarken Koku Sürünmesi ve Kokusuyla Erkeklerin Arasından Geçmesi
- Geri Ödemeyi İstemediği Halde Borç İstemek.
- Rüyaya Yalan Karıştırmak.
- Yiyeceklerin Temizinden ve Helâlından Faydalanmak
- c- Sigara ve Benzeri
- d- Resim
- h- Eksik Ölçmek ve Tartmak
- c- Karşı Cinse Şehvetle Bakmak
- c- Nikâh Nedeniyle Haram Olan Kadınlar
- f- Nazarlık, Nal, Muska vb. Kullanmak
- b- Alay Etmek, Ayıplamak, Ad Takmak
- Haramdan Temizlenmek; Haramı Elden Çıkarmak, Tevbe ve Helâlleşmek.
- Allah Teâlâ'dan Başkası Üzerine Yemin Etmek.
- Kadının Yanında Mahremi Olmadan Yolculuk Yapması
- Haram Yemek.
- Kabrin Üzerine Oturmak, Ayak Basmak ve Mezarlıkta Tuvalet İhtiyacını Gidermek.
- Yiyeceklerin Helâl ve Haramlığı
- Giyecek ve Süslenmede Haramlar a- Giyinmekten Maksat
- e- Fotoğraf
- i- Çalınan ve Gasbedilen Şeyi Satın Almak
- Avret
- 4- Fuhuş Kadınları/Fâhişeler
- Büyü, Gaybı Bilme İddiası ve Benzeri Konularda Haramlar a- Büyü/Sihir
- c- Kötü Zan (Sû-i Zan)
- a- Tevbe
- Münafıklar Ya Da Fasıklarla Samimi Olmak Veya Hoş Vakit Geçirmelerini Sağlamak Amacıyla Onlarla Oturmak.
- Namahrem Kadına Bilerek Bakmak.
- Bir Damla Dahi Olsa İçki İçmek.
- İdrarından Sakınmamak.