e
e- Gıybet (Arkadan Çekiştirmek):
"... Kimse kimseyi
çekiştirmesin, gıybet etmesin; hangi biriniz ölü kardeşinin etini yemekten
hoşlanır? Bundan tiksindiniz..." (49/Hucurât, 12). Bu âyet, arkadan
çekiştirmeyi yasaklamakla kalmıyor, gıybetin çirkinli ve iğrençliğini gözler
önüne sererek onu, ölmüş kardeşin etini yemeye, yani yamyamlığa benzetiyor. Hz.
Âişe, Efendisine, eşi Safiyye'nin kısa boylu olduğundan bahsedince şöyle
buyurdu: "Öyle bir söz söyledin ki, denize katsan onu kirletir!" (Tirmizî,
Kıyâmeh 51; Ebû Dâvud, Edeb 35). Efendimiz ashâbına sordu: "Gıybet nedir,
biliyor musunuz?" 'Allah ve Rasûlü daha iyi bilir' dediler. "Din
kardeşini, hoşuna gitmeyen bir şey ile anmandır (arkasından hoşlanmayacağı bir
sözü söylemendir). Söylediğin, gerçekten onda varsa gıybet etmiş olursun;
söylediğin onda yoksa iftirâ etmiş olursun." (Müslim, Birr 70; Ebû Dâvud,
Edeb 35; Tirmizî, Birr 23). Hadise göre, bir kimsenin arkasından, duyduğu
takdirde hoşlanmayacağı -dinî veya dünya işlerine âit, bedeniyle, ahlâkıyla,
soyuyla ilgili- bir eksiklik veya kusurunu söylemek gıybettir ve haramdır. Eğer
söylenen şey o kimsede yoksa iftirâ edilmiş olur ki, bu daha büyük bir günahtır
ve haramdır.
Gıybet eden, yani arkadan
çekiştiren haram işlediği gibi, bunu dinleyen ve önlemeyen kimse de ona katılmış
olmaktadır. Bu sorumluluktan kurtulmak için ya önlemek veya -buna gücü
yetmiyorsa- dinlememek gerekir. "Gıyâbında din kardeşinin nâmus ve şerefini
koruyan kimseyi Allah cehennemden âzâd edecektir." (Ahmed bin Hanbel,
6/461). "Bir kimse, kardeşini bir kusur ile ayıplarsa, o kusuru işlemeden o
kimse ölmez." Bir kimseyi ister yüzüne karşı, ister arkasından kınamak,
ayıplamak, kusurlarını yüzüne vurmak, başkaları içinde mahcup etmek; aradaki
kardeşlik bağını gevşetir, gönülleri karartır, fayda yerine zarar getirir. Bunun
için de haram kılınmıştır. Ancak, bazı durumlar, istisnâî haller, doğru olmak ve
iyi niyete dayanmak şartıyla bunu daha faydalı ve zarûrî kılar; bu takdirde
gıybete ruhsat verilmiştir:
1- Şikâyet: Haksızlığa
uğrayan kimse, sırf kendisini tatmin, gazabını teskin için değil; hakkını almak
veya suçluyu cezalandırmak için onun yaptıklarını söyleyerek şikâyet edebilir.
2- Islah teşebbüsü: Bir
kimsenin, meşrû olmayan bir davranışını gören kimse, bizzat onu düzeltmeye
çalışır; eğer bir başkasının bu konuda daha başarılı olacağını umuyorsa ona da
söyleyebilir.
3- Fetvâ sormak: Bir
olayın dinî hükmünü öğrenmek şahısları zikretmeyi gerektiriyorsa, gerektiği
kadarı söylenebilir.
4- Müslümanları korumak:
Bir müslüman birisiyle evlenmek, ortak olmak, iş akdi yapmak... ister ve onun
hakkında tanıyanlardan bilgi almak isterse -sırf soranı muhtemel zarardan
korumak için- sorulanın kusurlu yönleri söylenebilir. Kezâ bir âlim veya
mürşidin (böyle zannedilen birisinin) etrafında toplananlar saptırılmak,
itikadları bozulmak gibi bir tehlikeye mâruz iseler ikaz edilebilirler. İmam
Gazzâlî'nin deyişiyle bu ikazı yapanların kendilerini kontrol etmeleri gerekir;
kendisini aleyhte konuşmaya, ikaz etmeye sevkeden duygu müslümanlara şefkat
midir, yoksa hakkında konuştuğu kişiyi kıskanması, gözden düşrümek istemesi
midir? İkinci ihtimal sözkonusu ise, söylenen gıybete girer. Ayrıca, isnad
edilen vasıf, bir zan ve kanaate değil; kesin delillere dayanacaktır; meselâ
İslâm iman ve anlayışı çerçevesi içinde meydana gelmiş mezhep, meşrep, ictihad,
yorum veya metoddan dolayı görüş ayrılıklarında taraflardan biri diğeri hakkında
"kâfir, münâfık, sapık, fâsık" gibi vasıfları kullanamaz. Bu ağır vasıflar,
ancak üzerinde ittifak edilen dinî esaslara kesin olarak aykırı inanç ve
davranışlar için kullanılabilir.
5- Anlatmak/Tanıtmak için:
Bir kimsenin kel, topal gibi bir lakabı olup bu söylenmeden onu tanıtmak mümkün
değilse "Topal Hasan, Uzun Kemal" gibi bir ifâde kullanılabilir.
6- Fıskını, günahını
gizlemeyen, açıkça yapan bir kimseyi o günah ile anmak da câiz görülmüştür.
7- Şahısların değil de
topluluk ve grupların kusurlarını söylemek de gıybet
sayılmamıştır.
HARAM-HELÂL
- HARAM-HELÂL. Haram; Anlam ve Mâhiyeti
- Haram Yiyecekler
- b- Kıyafet Temizliği
- f- Köpek Beslemek
- i- Fâiz
- Karı-Kocanın Birbirine Karşı Avreti Yoktur.
- B- Âile Hayatı ile İlgili Haramlar Eşler Arasında İlişkide Haramlar a- Hayız ve Lohusalık Hallerinde Birleşme
- b- Allah'tan Başkası Gaybı Bilemez
- d- Kusur Araştırmak
- b- Haramı Mülkünden Çıkarmak
- Namazda Ta'dili Erkânı Terketmek.
- Deyyusluk.
- Altın ve Gümüş Kap Kullanmak ve Bunlarla Yemek-İçmek.
- İstemedikleri Halde Bir Topluluğun Konuşmalarına Kulak Vermek.
- Haramın Çeşitleri
- 1- Kendiliğinden Ölmüş -Murdar- Hayvan (Meyte)
- c- Altın ve Hâlis İpek Erkeğe Haramdır
- İş, Kazanç, Meslek ve Ticarî İlişkilerde Haramlar İş ve Meslekler
- Fâiz Yasağının Sebep ve Hikmetleri
- Ziynet
- b- Kadınlara Anüslerinden Yaklaşma
- c- Ruh Çağırma Adı Verilen Cincilik
- e- Gıybet (Arkadan Çekiştirmek)
- c- Haram Malın Verileceği Yer
- Namazda Gereksiz ve Çok Hareket Etmek.
- Faiz Yemek.
- Yalancı Şahitlik Yapmak.
- Kötü Komşuluk.
- 1) Kesin (Kat'î) Haram
- 2- Akmış Kan
- d- Kadının Elbisesi
- Yasak Edilen Meslek ve İşler a- Yasak Seks (Zinâ-Fuhuş)
- k- Sigorta Şirketi
- Örtü ve Elbise
- c- Yatak Odasında Geçenleri Başkalarına Anlatma
- d- Fal ve Falcılık
- f- Söz Taşımak
- Haramın Devlet Eliyle İşlenmesi
- Cemaatle Namaz Kılanın Namazda Bilerek İmamdan Önce Davranması
- Malın Ayıbını Söylememek ve Satış Anında Gizlemek.
- Müzik ve Müzik Aletleri Dinlemek.
- Vasiyetle Mirasçıyı Zarara Uğratmak.
- 2) Kesin Olmayan (Zannî) Haram
- 3- Domuz
- e- Süslenme
- b- Dans, Oyun vb.
- 1- Tahvil
- d- Dokunmak
- d- Çocuk Düşürmek ve Kürtaj (Çocuk Aldırma)
- Eğlence Hayatı, Oyun, Sporla İlgili Haramlar ve Kumar a- Şaka ve Mizahta Yasak Olan Hususlar
- g- İftirâ
- Bazı Haramlara veya Dinî Emirlere Karşı Tavır
- Soğan Sarmısak ya da Kötü Kokulu Bir Şey Yiyen Kimsenin Camiye Gelmesi
- Pazarlığı Kızıştırmak.
- Gıybet
- Zar Oyunları Oynamak.
- Helâl; Anlam ve Mâhiyeti
- 4- Allah'tan Başkası Adına Kesilenler
- 1) Dövme Yaptırmak ve Dişlerin Şeklini Değiştirmek
- c- İçki ve Uyuşturucu Madde Yapımı ve Satımı d- İslâm'a Karşı Olan veya İslâm'ın Yasak Ettiği İşlerde Çalışmak
- Dövize Endeksli Tahvil Ve Döviz Karşılığı Borç Alma
- e- Kadın-Erkek Beraber Bulunması
- e- Karı-Koca Haklarına Riâyetsizlik
- b- Tavla Oyunu
- h- Adam Öldürme
- Haramı Helâl ve Helâlı Haram Kılma. Helâl ve Haram Kılma Sadece Allah'ın Hakkıdır
- Zina.
- Cuma Vakti İkinci Ezandan So a Satış Yapmak.
- İnsanlar Arasında Laf Taşımak.
- Mü'mine Lanet Etmek ve Laneti Hak Etmeyene Lanet Etmek.
- Helâl Ölçüsü Koyma Yetkisi
- 5- Meyte Sayılanlar
- 2) Estetik Ameliyat
- Ticârî Muâmelelerdeki Haramlar ve Haram Kazanç Yolları a- Haram Olan Şeyleri Satmak
- m- Rüşvet
- f- Cinsî Sapıklık; Homoseksüellik veya Sevicilik
- Geçimsizlik
- c- Satranç
- i- İntihar
- Helâlı Haramlaştırma
- Livata/Homoseksüellik.
- Kumar ve Şans Oyunları
- İnsanların Evlerine İzinsiz Gözatmak.
- Ölünün Arkasından Dövünerek Ağlamak.
- Eşyada Asıl Olan Mubah/Helâl Olmaktır
- 6- Diğer Kara Hayvanlarından Helâl ve Haram Olanlar
- 3) Kaş Aldırmak
- b- Bir Yanı Meçhul Satış
- n- Emeği Sömürmek
- g- El ile Tatmin
- f- Çocuğun Haklarına Riâyetsizlik
- d- Kumar
- k- Mal Dokunulmazlığı
- Şüpheli Şeyler
- Şer'i Bir Özür Olmadığı Halde Kadının Kocasından Kendini Sakınması
- Hırsızlık.
- İki Kişinin Üçüncüden Ayrı Aralarında Gizlice Konuşmaları
- Yüze Vurmak ve Yüze Dağlama Usulüyle İşaret Koymak.
- Kur'ân-ı Kerim'de Haram ve Helâl
- 7- Deniz Hayvanları
- 4) Peruk Takmak
- c- Narh Koymak
- o- Hırsızlık, Gasp
- h- Hayvan ile Cinsî Münâsebet
- g- Ebeveynin Haklarına Riâyetsizlik
- e- Piyango ve Toto
- Sosyal Adâlet
- İNSANLARIN ÖNEMSEMEDİĞİ SAKINILMASI GEREKEN HARAMLAR..
- Kadının Şer'i Bir Gerekçe Olmadan Kocasından Boşanmak İstemesi
- Rüşvet Almak ve Vermek.
- Hangi Şekilde Olursa Olsun Erkeklerin Altın Takı Kullanmaları
- Şer'i Bir Özür Olmaksızın Müslümana Üç Günden Fazla Küsmek.
- Hadis-i Şeriflerde Haram ve Helâl
- İsraf; Helâlı Haram Eden Ölçüsüzlük ve Taşkınlık.
- 5) Saç ve Sakalı Boyamak
- d- Fiyatlarla Oynamak
- Haram Kazanç Yolları
- i- Evlenilmesi Haram Olan Kadınlar
- İnanışlar ve Taklit, Hurâfe ve Âdetlerde Haramlar
- f- Müzik
- Cezâ Tedbiri
- Allah'a Şirk Koşmak.
- Zıhâr
- Arazi Gasbetmek.
- Kadınların Kısa, İnce ve Dar Elbise Giymeleri
- Konu ile İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar
- Yeme İçmeyle ilgili Haramlar Konusunda Bazı Hadis-i Şerifler
- Haram İçecekler ve Keyif Vericiler (İçkiler Uyuşturucular ve Sigara) a- İçki
- 6) Sakal Bırakmak
- İhtikâr/Karaborsacılık
- Kazanç Yolları
- 1- Müşrik Kadınlar
- a- Câhiliye Âdet ve Gelenekleri
- g- Sinema ve Televizyon
- l- Hırsızlık ve Gasp
- Kabirlere İbadet
- Kişinin, Karısıyla Hayızlıyken İlişkide Bulunması
- Aracılık İçin Hediye Almak.
- Kadınlar ve Erkeklerin İnsan Saçından veya Başkasından Takma Saç Yapmaları
- Dille İşlenilen Haramlarla İlgili Bazı Hadis-i Şerifler
- Çoğu Sarhoş Edenin Azı da Haramdır
- Ev Eşyalarında ve Ev Gereçlerinde Haramlar Ev Eşyası
- Kabz-ı Mallık ve Komisyonculukla Yapay Olarak Piyasaya Müdâhale
- Bu Yollarla Kazanç Sağlamanın Hükmü
- 2- İddetini Doldurmamış Kadınlar
- b- Irkçılık
- h- Hayvan Dövüştürmek
- m- Haksız Kazanç
- Şirk'in Yaygın Çeşitlerinden Sihir, Kehanet ve Falcılık.
- Kadınla Dübüründen İlişkiye Girmek.
- İşçiye, İşinin Karşılığını Vermemek.
- Giyimde, Konuşma ve Davranışta Erkeklerin Kadınlara ve Kadınların Erkeklere Benzemesi
- Haram-Helâl Konusunda Genel Kurallar/Prensipler
- İçki Ticareti
- a- Altın ve Gümüş Kaplar, İpek Sergiler
- e- Hileli Arttırma
- Kadın-Erkek İlişkileri ve Aile Hayatıyla İlgili Haramlar A- Kadın-Erkek İlişkilerinde Haramlar Cinsî Duygu
- 3- Neseb, Süt ve Nikâh Nedeniyle Haram Olanlar
- c- Bid'atler
- i- Boks, Pankreas Güreşi Gibi Sporlar
- n- Rüşvet
- Yıldızların ve Burçların Olaylara ve İnsan Hayatına Etkisi Olduğuna İnanmak.
- Namahrem Bir Kadınla Yalnız Kalmak.
- Çocuklarına Bağışta Adil Davranmamak.
- Saç ve Sakalı Siyaha Boyamak.
- Yiyecek ve İçeceklerde Haramlar
- Alkollü İlaç ile Tedâvi
- b- Heykel
- f- Hile ve Aldatma
- a- Zinâ
- a- Neseb Dolayısıyla Haram Kılınanlar
- d- Allah'tan Başkasına Yalvarıp Duâ
- Sosyal İlişkilerde Haramlar
- Gayr-i Müslimlerle ve Hayvanlarla İlgili Haramlar A- Gayr-ı Müslimlerle İlişkiler
- İbadetlerde Riya/Gösteriş.
- Nâmahrem Kadınla Tokalaşmak.
- İhtiyacı Olmadığı Halde İnsanlardan İstemek.
- Elbise, Duvar, Kağıt vb. Üzerine Canlı Resim Yapmak.
- Kur'ân-ı Kerim'de Yeme İçme ile İlgili Âyetler
- b- Uyuşturucu Maddeler
- c- Heykel Şeklinde Oyuncak
- g- Yemin
- b- Yabancı Kadınla Yalnız Kalmak
- b- Süt Nedeniyle Haram Olanlar
- e- Uğursuz Saymak
- a- Küsmek ve Darılmak
- Hayvanlara Karşı Tavır ve Onlarla İlgili Haramlar
- Uğursuzluğa İnanmak.
- Kadının, Dışarıya Çıkarken Koku Sürünmesi ve Kokusuyla Erkeklerin Arasından Geçmesi
- Geri Ödemeyi İstemediği Halde Borç İstemek.
- Rüyaya Yalan Karıştırmak.
- Yiyeceklerin Temizinden ve Helâlından Faydalanmak
- c- Sigara ve Benzeri
- d- Resim
- h- Eksik Ölçmek ve Tartmak
- c- Karşı Cinse Şehvetle Bakmak
- c- Nikâh Nedeniyle Haram Olan Kadınlar
- f- Nazarlık, Nal, Muska vb. Kullanmak
- b- Alay Etmek, Ayıplamak, Ad Takmak
- Haramdan Temizlenmek; Haramı Elden Çıkarmak, Tevbe ve Helâlleşmek.
- Allah Teâlâ'dan Başkası Üzerine Yemin Etmek.
- Kadının Yanında Mahremi Olmadan Yolculuk Yapması
- Haram Yemek.
- Kabrin Üzerine Oturmak, Ayak Basmak ve Mezarlıkta Tuvalet İhtiyacını Gidermek.
- Yiyeceklerin Helâl ve Haramlığı
- Giyecek ve Süslenmede Haramlar a- Giyinmekten Maksat
- e- Fotoğraf
- i- Çalınan ve Gasbedilen Şeyi Satın Almak
- Avret
- 4- Fuhuş Kadınları/Fâhişeler
- Büyü, Gaybı Bilme İddiası ve Benzeri Konularda Haramlar a- Büyü/Sihir
- c- Kötü Zan (Sû-i Zan)
- a- Tevbe
- Münafıklar Ya Da Fasıklarla Samimi Olmak Veya Hoş Vakit Geçirmelerini Sağlamak Amacıyla Onlarla Oturmak.
- Namahrem Kadına Bilerek Bakmak.
- Bir Damla Dahi Olsa İçki İçmek.
- İdrarından Sakınmamak.