4
4- Kavrama Veya
Duyumsama:
Bu da, herhangi bir araç yardımıyla, gerçeği
kendi özelliği ve tanımı içinde algılamaktır. Yani kişinin ikna olması halidir.
Bu dört kategoriye giren zihinsel olguların tümü bilgidir. Ancak ilk üçü
yetersiz, dördüncüsü ise yeterli bilgidir. Yeterli bilgi aynı zamanda kesin ve
doğru olan bilgidir. Şu varki kesin bilgi, kapsamlı kavrayış demek değildir.
Bu nedenle ipuçları ve semboller de bilgidirler. Çünkü bunlar da kesin bir
kanaat için yeterli araçlar olabilirler. Nitekim birçok insan şifrelere
tutunarak amaçlarına ulaşmaya çalışırlar.
Örneğin doğuştan âmâ bir kimsenin güneş
hakkındaki bilgisi, gözleriyle güneşi gören insanlarınki kadar kavrayıcı ve
kapsamlı değildir. Bununla beraber onların bilgisi kadar kesindir. Keza duyuları
sağlam, ufukları geniş ve kültürlü birçok insanın güneş hakkındaki teknik
bilgileri, astronomlarınki kadar kapsamlı ve kavrayıcı değildir. Bununla
birlikte kültürlü olmak şöyle dursun bilgi düzeyleri pek sıradan milyonlarca
insanın bile örneğin güneşin dünyadan 150 milyon km. uzakta bulunduğuna,
çapının: 1 391 000 km. olduğuna ve merkezindeki sıcaklığın 150 milyon
santigrad dereceyi bulduğuna ilişkin bilgileri gökbilimcilerinki kadar
kesindir.
İnsanda imanın oluşabilmesi bakımından bilgi çok
önemlidir. Ancak bilgi kavramı da ilim ve felsefede işlenen diğer birçok
kavramlar gibi eskiden beri derin incelemelere ve tartışmalara konu olmuştur.
Dolayısıyla bu yöndeki çalışmaların sonucu olarak "Bilgi teorisi" doğmuştur.
Psikoloji, sosyoloji ve mantığın ortak konusu olan bilgi, nicelik, ölçüt ve
değer gibi temel unsurlarla ancak tanımlanabilmektedir. Elis'li Pyrrhon'dan
Gazalî'ye, David Hume ve Kant gibi Batılı şüpheci filozoflarına kadar birçok
ilim adamı bilgi hakkında farklı kanaatlar ortaya koymuşlardır. Ancak bütün
bunlar, basiret ve sağduyu süzgecinden geçirilecek olursa özetle denebilir
ki bilgi: Gerçeği kendi özelliği ve tanımı içinde; Aklın, duyuların ve doğru
haberin yardımıyla kavramak veya duyumsakmaktır. Nitekim İslam âlimleri
bilginin sağlıklı bir şekilde elde edilebilmesi için bu üç aracı birlikte
sözkonusu etmişlerdir. Örneğin Ömer Nesefî, Risalesi'ne: "Yaratıklar için
bilgi araçları üçtür: Sağlam duyular, doğru haber ve akıldır." diye
başlamaktadır. Evet, evrensel bilgileri algılayabilmek ve bunlara bağlı
olarak da en büyük gerçeği duyumsayabilmek ancak bu üç araç sayesinde
mümkündür. Şimdi bunları ayrı ayrı inceleyelim[1]:
[1]
Ferit Aydın, İslam'da İnanç Sistemi, Kahraman Yayınları: 199-200.
İMAN-MUMİN
- İMAN.. İman; Anlam ve Mahiyeti
- İmanla İlgili Sünnetullah (Allah'ın Değişmez Yasaları)
- Matbu İman
- 1- Yanlış Algılama
- Birinci Kısım Tasdikle İlgili İtikadiyat'tır
- Kur'an'da İman.
- İmanın Sahih (Geçerli) ve Kabule Şayan Olmasının Şartları
- Mevkuf İman
- 2- Kuşku İle Algılama
- İkinci Kısım Dille Alakalı Ameller
- İmanın Dereceleri 1) İcmali İman
- İmanı Bozan Haller
- İman ve Gayb, İnanabilme Yeteneği
- 3- Çözümleyememe
- Üçüncü Kısım Bedenî Ameller
- 2) Tafsili İman
- 1) Cibt ve Tağuta İnanmak
- İman ve Diyalektik.
- 4- Kavrama Veya Duyumsama
- 1. Çeşit Muayyen Şeylere Ait Olanlar
- Tafsili İmanın Dereceleri ve İman Esasları
- 2) Şirk Koşmak
- Kelâmcı Kamplar
- 1- Sağlam Duyular
- 2. Çeşit Kendisine Tabi Olanlarla İlgili Şeyler
- İman Artar, Eksilir mi?.
- 3) Kâfirleri Veli ve Yönetici Tanımak
- Mu'tezilîler
- 2- Akıl
- 3. Çeşit Âmmeye Müteallik Şeyler
- İmanın Muhafazası, Kazanılmasından Daha Zordur
- Bâtıla İman.
- Mürcie
- 3- Doğru Haber
- İmanın Gerektirdikleri
- İman Esasları
- İman Açısından Kâinâta Bakış
- a) Allah Elçisinin Verdiği Haber
- İman ve İslam..
- Sosyal Ve Toplumsal Faktör Olarak İman
- Varlık Realitesi ve Kainat Tablosunda İnsan...
- b) Mütevâtir Haber
- İman ve Amel
- İman Sözcüğünün Terimsel Anlamı ve İman-Vicdan Sorunu.
- Neden mi?.
- İlham..
- İman Amelden Bir Cüz müdür?.
- İmanın Niceliği
- Madde ve Hayat
- MÜ'MİN..
- İman, Tasdik ve İkrar
- Taklîdî İman
- İman-Amel İlişkisi
- Mü'min Kelimesinin Anlam Sahası
- Tasdikin Derece ve Türleri
- Tahkıykî İman
- Kur'ân'ın Bütünlüğü İlkesi ve İman
- Mü'min Kime Denir?.
- İslam Istılahında İmanın Manası, Hakîkati ve Rükûnleri
- Makbûl İman
- Genel Çizgileriyle İmansızlık (Küfür)
- Mü'minlerin Özellikleri
- İman ve İnkâr Yönünden İnsanlar
- Merdûd (Reddedilmiş) İman
- İmanın Temel İlkeleri
- Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar
- İnsanlar Niçin İman Eder? İmanın Sebep ve Sonuçları
- Masum (Korunmuş) İman
- Bilgi Araçları ve İman.
- İMANIN ŞUBELERİ