9
9)
Rasyonalizm
Rasyonalizm; Akliyye,
akılcılık, usçuluk demektir. Bilgilerimizin sadece akıldan geldiğini söyleyen ve
metafizik verileri kabul etmeyen felsefedir.
Çok şikâyetler dinlediğimiz
halde, bugüne kadar "midem bana yetmiyor" diye şikâyet edeni duymamışızdır. El,
ayak, göz, kulak ve benzeri uzuvlarımız için de aynı hâl söz konusu. Bir
sakatlık olmadıkça, bize bahşedilen organlarımız ihtiyaca kâfi.
Akıl da kendinden bekleneni
yapacak seviyede. Herkesin kendi aklını beğenmesi de gösteriyor ki, akıllar
ruhlara uygun. Böyle olması bir nimettir şüphesiz. Aksi hâlde huzursuzluk sebebi
olurdu, insan da acı çekerdi. Cihazlarımızın bir özelliği daha var:
Yapabilecekleri vazife sınırlı. Meselâ, göz belli bir mesafedeki cisimleri net
olarak görebilir. Kulak, muayyen sınırlar dahilindeki sesleri işitebilir. Kolun
kaldıracağı yük mahduttur. Diğerlerini de bunlara kıyas etmek mümkün.
Maddî uvuzlarımızdaki bu
âcizlik manevî cihazlarımız için de geçerli. Duygularımız birer terazidir.
Tartabilecekleri ağırlık çizgisi aşıldı mı hata ederler. Meselâ, muhayyile
yetmiş tane futbol topunu aynı anda, bir arada hayal edemez. Akıl da bir terazi.
Onunla mânâları tartar, hakikatları görmeye çalışırız. Anlamlar kapasiteyi
aşıyorsa, akıl ya hiç vazife yapamaz veya yanılır. Hakikatler uzak, ince, derin
ve yüksek ise, akıl gözü görmez olur. Bozulması, hassâsiyetini kaybetmesi de
mümkün. İşte, aklın bu aczi sebebiyle "nakil" ihsan edilmiş, hakikatler ve
hakikatlere götüren yollar gösterilmiştir. Vahiy nurudur ki, karanlık mânâ
dünyasını aydınlatır ve uzağı yakın eder.
Göz için ışık neyse, akıl
içinde vahiy odur. Bunu bir misalle açalım: Karanlık ve büyük bir salonun orta
yerine bir fil koyalım. Hayatında fil görmemiş ve filin nasıl bir varlık
olduğunu işitmemiş bir grup insanı salona birer birer gönderelim. Onlardan, fili
bize tanıtmalarını isteyelim. Salona girdiklerinde yapabilecekleri tek şey, fili
el yordamıyla tanımaya çalışmak olacaktır. Biri, filin bacağını tutup, "fil bir
sütundur" diyecek. Diğeri, hortumuna sarılacak, "fil, bir borudur" diye iddia
edecek. Bir başkası, dişine yapışacak, "fil, uzunca bir sopadır" hükmünü
verecek... Bunlar, dokundukları kısmın fil olduğuna kuvvetle inanacak,
başkalarının sözlerine ise itibar etmeyeceklerdir. İçlerinde file dokunma
fısatını bulamayanlar da bulunacak elbet.
Yanlız "kafa yordamıyla"
yürüyen felsefeciler de misaldeki adamlara benzemiyorlar mı? Dünya da bir salon.
Akıl gözünün görmesi ise sınırlı. İlahî nur ile aydınlanmayan akıl âciz ve
çaresiz. Filozof, hakikatin bir yönünü yakalıyor, "buldum" diyor, eline geçenin
"mutlak hakikat" olduğuna inanıyor ve başka felsefecileri reddediyor. Evet,
hemen hemen her filozof, kendinden öncekilere muhâlefelet ederek yola çıkar. Her
konuda aynı kanaati paylaşan iki filozof yok gibidir. Küçük hakikat kırıntıları
üstünde bile büyük kavgalar olmaktadır. Gerçekle uzaktan yakından ilgisi olmayan
fikirler ileri sürenlerin haddi hesabı yok.
Peygamberler ve onlara tâbi
olan müminler ise, hakikatlere Kur'ân'ın nûruyla bakarlar. Vahiy ışığının
aydınlığında mutlak hakikati tamamen görürler. Birbirini red değil, tasdik
ederler. Bütün peygamberlerin aynı noktaya parmak basmalarının sebebi budur.
Çünkü, onlar aynı yolun yolcusudurlar. O yol ise, yolcularını doğrudan doğruya
hakikata götürmüştür. Âlim olmayan bir mümin, akıllı bir filozoftan ziyade
hakikati tanıyabilir. Çünkü, imanın nuruyla bakar, hakkı görenlere itimat eder,
hakikat yolunda yürüyenlerin ardı sıra gider.
[1]
[1]
Ahmet Kalkan, Kur'an Kavram Tefsiri.
ALLAH (C.C.)
- ALLAH (C.C.) Allah Lafzı; Anlam ve Mâhiyeti
- Varlıkların Türleri
- 1) Vâcibu'l-Vücûd
- 2) Mümkinu'l-Vücûd
- 3) Mümteniu'l-Vücûd
- A) Aklî Deliller 1) Hudûs (So adan Varolma) Delilleriyle Allah'ın Varlığını İspat.
- a) Cisimlerin So adan Yaratılması Esasına Dayanan Delil.
- b) İhtirâ (İcat Etme) Delîli.
- c) Terkip Delili.
- 2) İmkân Delîli
- 3) İbdâ' ve İllet-i Gâiyye Delîli
- B) Naklî Deliller
- Allah'ın Varlığına İcmâlî Birkaç Delil
- 1- İmkân Delîli
- 2- Hudûs Delîli
- 3- Hayat Delîli
- 4- İntizâm Delîli
- 5- San'at Delîli
- 6- Hikmet Ve Gâye Delîli
- 7- Şefkat-Merhamet Ve Rızık Delîli
- 8- Yardımlaşma Delîli
- 9- Temizlik Delîli
- 10- Sîmâlar Delîli
- 11- Sevk-i İlâhî Delîli
- 12- Rûh Ve Vicdân Delîli
- 13- Fıtrat Ve Tarih Delîli
- 14- Duygular Delîli
- 15- İttifak Delîli
- 16- Kur'ân Delîli
- 17- Peygamberler Delîli
- "Allah" Kelimesinin İçerdiği Anlam ..
- Allah'a İman
- Allah Teâlâ'nın Birliği
- ALLAH TEÂLÂ'NIN SIFATLARI
- Kur'ân-ı Kerim Allah Teâlâ'yı Bize Nasıl Anlatıyor
- Kur'ân-ı Kerim'de Allah'a İman ve O'nun Bazı İsim ve Sıfatları
- Konuyla İlgili Hadis-i Şeriflerden Bazıları
- YÜCE ALLAH'IN İSİMLERİ "ESMA-İ HÜSNA" .
- SIFAT-I İLAHİYYE .
- 1- Sıfat-ı Nefsiyye
- 2- Sıfat-ı Selbiyye (Tenzihat)
- 3- Sıfat-ı Sübûtiyye (Sıfat-ı Zatiyye)
- 4- Esmaül-Hüsna'nın Delalet Ettiği Sıfat ve Manalar
- 5- Haberî Sıfatlar
- İstivâ
- Nüzul
- SIFÂT-I SELBİYYE .
- SIFAT-I ZÂTİYYE .
- 1) VÜCUT ..
- VACİBU'L-VÜCUD ..
- 2) KIDEM ...
- 3) BEKA ..
- 4) MUHÂLEFETÜ'N Lİ'L-HAVÂDİS .
- 5) KIYÂM Bİ-NEFSİHÎ
- 6) VAHDÂNİYET ..
- SIFÂT-I SÜBUTİYYE .
- 1) HAYAT ..
- 2) İLİM ...
- 3) SEMÎ'
- 4) BASAR ..
- 5) İRÂDE .
- İrâde-i Külliyye ve İrâde-i Cüz'iyye
- a- Tekvinî İrâde
- b- Teşriî irâde
- a) Yaratma İradesi (İrâde-i Tekviniye)
- b) Yasama İradesi (İrâde-i Teşriiye)
- 6) KUDRET ..
- 7) KELÂM ...
- 8) TEKVÎN ..
- Tekvin Sıfatının İsbatı
- RUYETULLAH .. Ru'yetullah; Allah'ın Görülmesi
- Rü'yetin Dünyadaki Cevazı
- Rü'yetin Âhiretteki Vücûbu
- Allah Teâlâ'yı Görmek Mümkün müdür ? .
- ALLAH'I İNKAR .. Allah'ı İnkar Etmede Önemli Olan Üç Etken . 1) Kibir ve İnat
- 2) Cehâlet
- 3) Tâğutların İfsadı
- Allah'sız Bir Dünyayı Kimler İster? .
- Allah İnancı Olmayan Toplum Modelinin Zararları
- Allah'ı Düşündüren Kâinat Ayetleri
- Yegâne Yaratıcı Allah'ı İnkâr Edenleri Düşünmeye Dâvet Bu Şiiri Kim Yazdı? .
- Fabrika .
- Tasvir
- Allah'ı İnkâra Dayalı Felsefî Akımlar 1) Ateizm; Allah Tanımazlık .
- 2) Darwinizm ..
- 3) Naturalizm ..
- Tabiat Nedir? .
- Tabiat (Doğa) Yaratıcı Olabilir mi? .
- 4) Pantheisme .
- 5) Pozitivizm ..
- Bilimlerin Dilinden .
- Bak ve Düşün!
- İlimler
- 6) İdealizm ..
- İslâm Felsefesi mi? .
- 7) Reenkarnasyon .
- 8) Hedonizm ..
- Niçin Yaşıyoruz? .
- Beşer ve İnsan
- Kitaplıktaki Kedi
- 9) Rasyonalizm ..
- Ne Akılla Olur, Ne de Akılsız!
- Allah Nerede? .
- Tesadüf Nedir? Bu Kâinat, Tesadüf Eseri Olarak Oluşabilir mi? .
- Allah Lafzı ve Günlük Hayatta Şiar Olarak Kullanım Alanları
- Bazı İsimler
- ALLAH LAFZIYLA YAPILAN KAVRAM VE DEYİMLER SÖZLÜĞÜ ..
- 1) Âdetullah
- 2) Allah'a Şükür
- 3) Allahu A'lem
- 4) Allahu A'lemu Bi's-Savâb
- 5) Allahu Ekber
- 6) Allahumme
- 7) Allah Râzı Olsun (Radıyallahu anh -r.a.-)
- 8) Allâmu'l-Guyûb
- 9) Âyetullah
- 10) Azîz Allah
- 11) Bârakâllah
- 12) Beytullah
- 13) Bi-İznillâh
- 14) Bismillâh
- 15) Cemâlullah
- 16) Cündullah
- 17) Elestü Bi-Rabbiküm (Elest Bezmi)
- 18) El-Hamdü Lillâh
- 19) El-Hukmü Lillâh
- 20) El-Iyâzu Billâh
- 21) El-Mülkü Lillâh
- 22) E'r-Rızku Alâllah
- 23) Estağfirullah
- 24) Esteıyzü Billâh
- 25) Eûzü Billâh
- 26) Evliyâullah
- 27) Eyyâmullah
- 28) Fenâ Fillâh
- 29) Fî Sebîlillâh
- 30) Habîbullah
- 31) Hablullah
- 32) Hafezanallah
- 33) Hasbünallah
- 34) Haşyetullah
- 35) Hizbullah
- 36) Huccetullah
- 37) Hudûdullah
- 38) Hukukullah
- 39) İlâh
- 40) İlâhî Kanun (Kanun-i İlâhî)
- 41) Îlâ-yı Kelimetullah
- 42) İnnâ lillâhi ve İnnâ İleyhi Râciûn
- 43) İnşâallah
- 44) İsbât-ı Vâcib
- a- Hudûs Delili
- b- İmkân Delili
- c- Gâye ve Nizam Delili
- d- İlk Sebep Delili
- e- Şehâdet-i Âmme Delili
- 45) İsm-i A'zam
- 46) Kelâmullah
- 47) Kelîmullah
- 48) Lâ Havle Ve Lâ Kuvvete İllâ Billâh
- 49) La Hükme İllallah
- 50) Lâ İlâhe İllâllah
- 51) Lillâh, Li-Rızâillâh
- 52) Maâzallah
- 53) Mâlikü'l-Mülk
- 54) Mâşâallah
- 55) Ma'rifetullah
- 56) Mehafetullah
- 57) Muhabbetullah
- 58) Nebiyyullah
- 59) Neûzü Billâh
- 60) Rabbi'l-Âlemîn
- 61) Rahmetullahi Aleyh
- 62) Rasûlullah
- 63) Rızâen Lillâh
- 64) Rızâ-yı İlâhî
- 65) Ru'yetullah
- 66) Sallâllahu aleyhi ve sellem (s.a.s.)
- 67) Sebîlullah
- 68) Sıbğatullah
- 69) Sünnetullah
- 1- Âdî Mümkin
- 2- Gayr-i Âdi Mümkin
- 70) Tekabbelallah
- 71) Veliyyullah
- 72) Yedullah
- 73) Zikrullah
- Elfâz-ı Küfür ve Allah Lafzı
- Allah'la İlgili Çevrede Çokça Duyulan Elfâz-ı Küfürden Bazıları
- Allah Hakkında Veciz Sözler