Fecir | Konular | Kitaplar

3. Kütüphane

3

3. Kütüphane:

Câmiler, ilmî eserlerin
muhâfazası ve âlimlerin istifâdesine sunulması bakımından da görev yapmıştır.
Müellifler bağlı oldukları şehir veya mahalle câmilerine, isteyenlerin okuması
için eserlerinin birer nüshasını bağışlamayı âdet edinmişlerdi. Bunlar
"hizâne" denilen dolaplarda muhâfaza edilir, bazen de câminin bir köşesinde
kütüphane şeklinde düzenlenirdi. Meselâ, Horasan'ın en büyük şehri olan
Merv'deki on kütüphanenin ikisi, câmide bulunuyordu. Vakıf eserlerden oluşan,
Azîziye ve Kemâliye denilen bu iki kütüphaneden sadece birincide 12.000
civarında kitap vardı (Mu'cemü'l-Büldân, V/114). Mısır câmilerinin bazılarında
da oldukça büyük kütüphaneler mevcuttu.
Osmanlı câmilerindeki eğitim ve
kültür faâliyetlerini tamamlayan önemli bir unsur da çok yaygın olarak görülen
câmilerde kütüphâne tesisi geleneğiydi. Câmi derslerini takip eden talebe ve
namaz vakitleri arasında boş vakti olan cemaat için bu kütüphaneler çok faydalı
olmuştur. Osmanlı câmi kütüphaneleri, ya Mekke ve Medine Harem-i Şeriflerindeki
Mahmûdiye kütüphanelerinde, Ayasofya ve Süleymaniye örneklerinde olduğu gibi
câmi içerisinde demir şebeke ile ayrılan bir kısma yerleştirilmiş veya Beyazıt
Veliyyüddin Efendi, Kayseri Râşid Efendi, Konya Yusuf Ağa kütüphanelerinde
olduğu gibi câmiye bitişik olan ve bir iç kapı ile girilip çıkılan ek binalarda
tesis edilmiştir.