Fecir

A



A) Kendi Başına Asabe Olanlar (Binefsihi
Asabe).
 

Bunlar ölenle (mûrisle) aralarına kadın girmeyen erkek hısımlardır. Bunlar dört
sınıf olup şunlardır:

1) Ölenin araya kadın girmeyen erkek fürûu.
Oğlu, oğlunun... oğlu gibi. Ayette: "Ölenin çocuğu (oğul veya kız) varsa ana ve
babadan herbirine terikenin altıda biri vardır" (en-Nisâ, 4/11) buyurulur.
Burada, babaya belli hisse verilerek, oğul asabelikte (artanı almada) ondan öne
alınmıştır .

2) Ölenin araya kadın girmeyen erkek
usûlü. Babası, babasının... babası gibi. Ayette: "Ölenin çocuğu olmayıp da, O'na
ana ve babası mirasçı olduysa, üçte biri anasınındır" (en-Nisâ, 4/11) buyurulur.
Burada annenin hissesi belirlenmiş, artanın da babaya ait olacağına işaret
edilmiştir.

3) Ölenin babasının araya kadın girmeyen
erkek fürûu. Ölenin ana-baba bir veya baba bir erkek kardeşleri ile bunların
ilânihaye oğulları gibi. Bununla ilgili olan Kur'anî hüküm şudur: "Eğer
(mirasçı) erkek kardeş ise çocuksuz (ve babasız) ölen kız kardeşinin (ölümüyle)
bıraktığı mirasın tamamını alır" (en-Nisâ, 4/176) Cenâb-ı Allah'ın hükmüne göre
çocuğu ve babası olmayan kimse ölür ve geride ana-baba bir veya baba bir erkek
kardeşi kalırsa, mirasın tamamı, ashabü'l-ferâiz'den kimse varsa, bunlardan
artanı bu erkek kardeşindir.

4) Ölenin dedesinin erkek fürûu. Ana-baba
bir veya baba bir amcalarla, bunların ilânihaye erkek çocukları. Hadiste şöyle
buyurulur: "Nebî (s.a.s.) mirası ana-baba bir erkek kardeşe, sonra baba bir
erkek kardeşe, sonra ana-baba bir erkek kardeşin oğluna, sonra baba bir erkek
kardeşin oğluna verdi. Amcaların durumunu da aynen bunlar gibi zikretti" (el-Mavsilî,
el-İhtiyar, V, 93; Hafidu İbn Rüşd, Bidâyetü'l-Müctehid, II, 321-322)

Birden çok asabe birlikte bulunursa en yakın ve en kuvvetli olan tercih edilir.
Diğerleri mirastan düşer. Resulullah (s.a.s.): "Ashabü'l-Ferâize hisselerini
veriniz. Onlardan artan miras, en yakın erkek hısımındır" (Buhârî, Ferâiz, 5, 7,
9-10; Müslim, Ferâiz, 2-3; Tirmizî, Ferâiz, 8) buyurmaktadır.
Buna
göre asabeye miras verilirken şu prensiplere uyulur:

1) Yakın olan uzak olanı düşürür. Bu da
ikiye ayrılır:

a) Sınıfta yakınlık: Bir önceki sınıftan
asabe varken sonraki sınıfta bulunanlar miras alamaz. Meselâ, oğul varken baba
veya erkek kardeş miras alamaz. Ancak baba aynı zamanda ashabü'l-ferâiz'den
olduğu için bu durumda altıda bir alır.

b) Derecede yakın olan uzak olanı düşürür.
Bu durum aynı sınıfta, birden çok asabe bulunması hâlinde sözkonusu olur ve
ölene en yakın olan tercih edilir. Meselâ; birinci sınıftan oğul ile oğlun oğlu
birlikte mirasçı olsalar, derecede (batında) yakın olan oğul, torunu düşürür.

2) Kuvvetli olan zayıfı düşürür. Bu durum,
sınıf ve derecesi aynı olan birden çok asabe birlikte bulunursa sözkonusu olur.
Meselâ; ana-baba bir erkek kardeş ile baba bir erkek kardeş birlikte bulunsalar,
hısımlığı kuvvetli olan öz kardeş, baba bir kardeşi düşürür.

Asabe'ye miras verilirken bu, sınıf, derece, yakınlık ve kuvvet durumlarının
daima gözönünde tutulması gerekir. Ana-bir erkek kardeşlerle, ana bir amcalar
zevi'l-erham* grubu içinde yer alırlar.