Fecir

4



4- Dördüncü Sınıf Zevi'l-erhâmın
Mirasçı Olması:
 
Bu
sınıf, miras bırakanın büyük baba ve büyük anasının fürûundan ibar ettir. Mutlak
halalar, ana bir amcalar ve mutlak dayı, teyzeler ve bunların fürûu, yine
ana-baba bir veya baba bir amcaların ve bunların oğullarının kızları ve bunların
fürûudur.

Miras bırakanın ana ve babasının, yine büyük ana ve babasının asabe olmayan
amca, hala, dayı ve teyzeleri ve bunların fürûu da bu sınıf zevî'l-erhâm'dandır.

Bunların mirasçı olması şu esaslara göre olur:

a- Ashâbü'l-ferâiz, asabe ve zevî'l-erhâmın
ilk üç sınıfından hiç bir mirasçı bulunmaz, bu dördûncü sınıftan da yalnız bir
kişi olursa bütün miras onun olur. Bunlar bir kaç tane olur ve hısımlık yönleri
de bir olursa, mûrise yakınlığı kuvvetli olan tercih edilir.
 

Örnek:

Bütün mirası alır                 
Düştü                                    Düştü

Hala                                                      
Hala                                       Amca
(ana
baba bir)                                      (baba
bir)                              (ana bir)
 
Bu
örnekte ana baba bir hala miras bırakana yakınlığı daha kuvvetli olduğu için
bütün mirası aldı. Baba bir hala ile ana bir amca, hısımlık kuvvetleri daha
zayıf olduğu için düştüler.

 

Mirasçı 
                                               Düştü
                                   Düştü
Dayı
                                                    
Dayı                                       Teyze
(ana
baba bir)                                      (baba
bir)                              (ana bir)
 
Bu
örnekte, ana ve baba yönünden hısım olan dayı bütün mirası alır ve diğer dayı ve
teyzeyi düşürür.

 

Mirasçı 
                                               Düştü

Teyze                                                    Dayı
(ana
baba bir)                                      (ana bir)
 

Burada, iki taraflı hısım olan öz teyze yalnız ana bir olan dayıyı düşürür ve
bütün mirası alır.

b- Eğer, mirasçıların hepsi miras bırakana
aynı yakınlıkta bulunur ve hepsi ana-baba bir veya baba bir yahut ana bir olup
tamamı erkek veya kadın olursa miras aralarında eşit olarak, eğer bazısı erkek
bazısı kadın ise ikili biri taksim yapılır.
 

Örnekler:

Hala
                                                      Hala       
                               2
(ana
baba bir)                                      (ana baba bir)

       1                                                               1
 

Burada, her iki mirasçının cinsiyetleri bir ve öz hala oldukları için eşit pay
alırlar

 

Hala       
                                               Hala       
                               2

(baba bir)                                              (baba bir)

       1                                                       1
 

Burada da iki tane baba bir hala eşit miras alırlar.

 

Amca    
                                               Hala       
                               3
(ana
bir)                                                (ana bir)

      2                                                       1
 

Burada, her ikisi de ana bir amca ve haladır. Cinsiyetleri ayrı olduğu için amca
2, hala 1 hisse alır.

c. Eğer bunların akrabalık yönleri farklı
olursa, yani bazısı baba, bazısı ana tarafından olursa, bu takdirde akrabalık
kuvvetine itibar edilmez. Baba tarafına 2/3, ana tarafına ise üçte bir pay
verilir. Sonra her gruba düşen pay, o grup arasında akrabalık yönleri bir olan
esasa göre taksim yapılır.
 

Örnekler:

2/3                                                        
1/3

Hala                                                       Teyze
(ana
baba bir)                                      (ana bir)                 3
 

Burada, hala baba yönünden hısım olduğu için 2/3 hisse aldı. Teyze ise yalnız
ana tarafından hısım olduğu için 1/3 hisse aldı.

 

2/3         
                                               Düştü    
                               1/3         
                               Düştü
Hala
                                                     
Amca                                     Dayı
                                      Dayı
(ana
baba bir)                                      (ana bir)                 (ana
baba bir)                       (baba bir)
 

Burada, ana baba bir hala, baba tarafından hısım olduğu için 2/3 hisse alır. Öz
dayı ise, ana tarafından hısım olduğu için 1/3 hisse alır. Ana bir amca ve baba
bir dayı hısımlık zayıflığı sebebiyle düştüler.
 

                    2/3                                                    
                              
                  1/3                                        

Amca                                                   
Hala                                       Dayı
                                      Teyze       3
(ana
bir)                                                (ana
bir)                       (ana bir)                     (ana bir)
 
    4                                                
2                                  2                                1
 

Burada amca ve hala baba tarafından hısımlık sebebiyle 2/3 alırlar ve bunu ikili
birli paylaşırlar. Dayı ve teyze ise ana tarafından hısımlık sebebiyle 1/3 pay
alırlar. Dokuz ortak payda üzerinden amca 4, hala 2, dayı 2 ve teyze 1 hisse
alır.

d- Mutlak halaların, ana bir amcaların,
dayı ve teyzelerin çocuk ve torunları, ana-baba bir amcaların ve bunların
oğullarının kızları ve bunların çocukları birlikte bulunduklarında şu esaslara
göre mirasçı olurlar.

Bunlar ister ana ister baba tarafından olsunlar önce derece yakınlığı tercih
sebebidir.
 

Örnek;

Düştü    
                                               Mirasçı

Amca                                                    Hala

Kız                                                         Oğul (mirasçı)
Oğul
(düştü)
 

Burada, halanın oğlu mûrise derece bakımından daha yakın olduğu için bütün
mirası alır ve daha aşağı derecede bulunan amcanın kızının oğlunu düşürür.
Eğer
dereceleri aynı ve ana veya bâba tarafından olmada eşit durumda iseler hısımlık
kuvveti tercih sebebidir.
 

Örnek:

Mirasçı                                 
                Düştü

Hala                                                       Hala
(ana
baba bir)                                      (baba bir)
Oğul
                                                     Oğul
Kız
(mirasçı)                                         Kız (düştü)
 
Bu
mirasçıların hepsi miras bırakanın yalnız ana veya yalnız baba tarafından olur,
derece ve hısımlık kuvvetleri de eşit bulunursa, asabe çocuğu olan tercih
edilir.
 

Örnek:

Mirasçı 
                                               Düştü

Amca                                                    Hala
(ana
baba bir)                                      (ana baba bir)
Kız
(mirasçı)                                         Oğul (düştü)
 
Bu
örnekte ana-baba bir amca asabeden olduğu için onun fer'î olan kız mirasçı
olurken, zevi'l-erhâmdan olan ana baba bir halanın oğlu düşmüştür.
Yine
bu mirasçılar, miras bırakanın yalnız ana veya yalnız baba tarafından olur,
derece ve hısımlık kuvvetleri eşit ve hepsi asabe veya hepsi zevi'l-erhâm çocuğu
bulunursa ve asıllar arasında cinsiyet farkı varsa miras ikili birli, cinsiyet
farkı yoksa eşit olarak taksim edilir. Asıllara isabet eden hisse fürûa intikal
eder.

Örnek: Mirasçı olarak yalnız amcanın iki kızı bulunsa mirası eşit olarak, bu
amcanın bir oğlu ile kızı bulunsa ikili bir paylaşırlar.[1]
 

 




[1]
bk. es-Serahsî, el-Mebsût, 3. baskı, Beyrut
1398/1978, XXX, 2-27; Şerhu's-Sirâciyye, 163-204; Zeylaî, Tebyînu'l-Hakâik,
el, Emîriyye tab ı, VI, 241 vd..; el-Meydânî, el-Lübâb, IV, 200; İbn Âbidîn,
Reddü'l-Muhtâr, Mısır t.y., V, 559-563; İbn Kudâme, el-Muğnî, 3. baskı,
Kahire,1970, VI, 229-252; ez-Zithaylî, el-Frkhu'l-İslâmî ve Edilletüh,
Dimaşk 1405/1985, VIII, 381 vd.; Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslâm Hukuku,
İstanbul 1983, 529 vd.; Hamdi Döndüren, Şamil İslâm Ansiklopedisi, c. 6, s.
451-455.