Fecir

Nefs ve Ruh Aynı Şey midir




Nefs ve
Ruh Aynı Şey midir?
 
"Nefs":
Öncelikli olarak bir kimsenin kendisi veya özü anlamına gelir. Açık ve gizli,
dünyaya ve âhirete bakan duyuları, maddî ve mânevî becerileri, arzu, heves ve
ihtiyaçları, canı, ruhu, hayatı ve istekleriyle kişinin bizzat kendisi, benlik
demektir. "Nefs", ruh ve kalp mânâsında da kullanılmıştır. Klâsik dinî
literatürde ise, şehvet (cinsî ve her türlü aşırı istek) ve kızgınlığın
başlangıcı olan, insanın içindeki mânevî güce nefs denilmiştir.
Nefs ve bazı türevlerinin
anlamı "ruh" kelimesi ve türevlerinin anlamıyla çok yakındır. Her iki kavram
arasında büyük bir yakınlık, hatta bazı kullanımlar için aynılık vardır.
"Ruh" ile "nefs" terimlerinin aynı mı, yoksa farklı şeyler mi olduğu, üzerinde
tartışılan konulardan biridir.  "Nefs" ile "ruh"u İslâm âlimlerinin çoğu aynı
kabul eder. Nefs ile ruhun birbirinden ayrı şeyler olduğunu söyleyenler, bu
farklılığı hep sıfatlar yönünden açıklayabilmektedirler. Öyleyse nefs ile ruh
arasındaki fark, zâtla ilgili olmayıp, sadece sıfat ve özellikler yönündendir.
Aslında nefis ile ruh aynı varlıklar olduğu halde, klâsik İslâm geleneğinde
nefs, mânevî varlığımızın daha dünyevî, hayvanî ve menfî yönünü; ruh ise daha
ulvî, mânevî ve müsbet yönünü ifade eder. Kur'an, insandan söz ederken iki ifade
kullanmaktadır: İnsan, topraktan yaratılmıştır ve insan Allah'tan bir nefha
(üfleme) taşımaktadır. Sûfîlerin nefs anlayışlarıyla Kur'an'ın bu insan
anlayışını birlikte düşünürsek; ruha, insanın Allah'tan kaynaklanan yönlerinin
bütünü, nefse de toprak kaynaklı vasıflarının tümü demek mümkün olur.  

Nefs ve ruh
arasındaki ayrımın zât, mâhiyet ve hakikat açısından değil; sadece sıfat ve
özellikler yönünden yapıldığı anlaşılmaktadır. Yani nefs ile ruh aynı cevherdir.
Ancak, ruh güzel ve övülmüş vasıfların yeri; nefs de kötü huy, davranış ve
özelliklerin kaynağı kabul edilmiştir. Bu itibarla, ruh terbiye edilmiş nefs,
nefs ise terbiye edilmemiş ruhtur denilebilir.