Fecir

Dehriyye



Dehriyye (Dehrîlik):



 

Devre âit, zamana dâir demektir. Âlemin ezelî ve
ebedîliğini iddiâ edip âhirete inanmayan inkârcı ve imansız bir fırka. Dehriye
fırkası, her şeyin dehr, yani zaman tarafından tâyin edildiğini iddiâ erenem
Allah'ın varlığını ve yaratıcılığını inkâr edenler ve bunların fırkası. Bugünün
dünyasındaki ateizm ve materyalizm, dehriyenin mirası üzerine oturmuş, onların
temelsiz görüşlerini savunmuşlardır. Dehrîlik, 10. yy'da Müslümanların yaşadığı
ülkede ortaya çıkmış, bu görüşü savunanlar, zaman (dehr) ve maddenin
yaratılmadığını, ezelî ve ebedî olduğunu iddiâ etmişlerdir. Kur'an'da geçen bir
ifâdeden, Kur'an'ın nâzil olduğu dönemde de âhireti inkâr eden ve yalnızca
içinde bulunduğumuz zamanın varlığını kabul eden bir grubun bulunduğu
anlaşılmaktadır. Dehriyye, yalnız duyularla algılanabilen maddî dünyanın
varlığını kabul eder, duyular üstü bir âlemin varlığı fikrini reddeder. Ayrıca,
aklî bilgilerin kaynağının duyular olduğunu savunur.
"Dediler ki: ‘Hayat ancak bu dünyada
yaşadığımızdır. Ölürüz ve yaşarız. Bizi ancak zaman helâk eder. Bu hususta
onların hiçbir bilgisi de yoktur. Onlar sadece zanna göre hüküm veriyorlar."
(45/Câsiye, 24). Dirilmeyi ve âhiret
hayatını inkâr eden dehrîler (materyalistler), ölümü "dehr" denen sürekli zamana
veya tabiata bağlayarak, onun dışında ve üstündeki hakiki müessiri, Allah'ı
tanımadıklarını ifâde ederler. Bunlara göre ölümü, gece ve gündüz, yani zaman
hazırlar. Ruhları alan bir ölüm meleği yoktur. Bütün olaylar zamana
dayandırılır. Ama onlar bu inancı beslerken zandan, ispatlanmamış teorilerden,
varsayımdan başka hiçbir delile sahip değillerdir.