Fecir

İlim ve İdrak




İlim ve İdrak

 

Bilmek
(ilim), bir şeyi
bulunduğu hal üzere kesin bir şekilde idrâk etmek demektir. İdrâkin altı
mertebesi vardır:

1-
İlim -tarifi az önce geçti-

2-
Basit cahillik: Bütünüyle idrak edememek demektir.

3- Mürekkeb
cehalet:
Bu da bir şeyi üzerinde bulunduğu halin dışında, ondan farklı bir şekilde idrâk
etmektir. Bunun "mürekkeb" diye nitelendirilmesi iki türlü cehâlet oluşundan
dolayıdır: İnsanın gerçeği bilememesi ve gerçekte bilmediği halde bildiğini
zannedecek şekilde kendi durumunu bilememesi.

4- Vehim:
Böyle olmadığını tercih etmeye sebep teşkil edecek şekilde bir ihtimal
bulunmakla birlikte, bir şeyi (belirli bir şekilde) idrâk etmektir.

5- Şek (şüphe):
Eşit derecede zıt bir ihtimalin varlığı ile birlikte bir şeyin idrâk
edilmesidir.

6- Zan:
Daha az tercih edilecek bir ihtimalin varlığı ile bir şeyi idrak etmektir.

İlim zaruri
(zorunlu, kesin) ve nazarî olmak üzere iki kısma ayrılır. Zaruri ilim bilinenin
idrakinin herhangi bir düşünme ya da istidlâle gerek olmaksızın zorunlu bir
şekilde idrâk edilmesidir. Ateşin sıcak olduğunun bilinmesi gibi.

Nazarî ilim ise
abdeste niyetin vacib oluşunu bilmek halinde olduğu gibi, aklen düşünmeyi ve
istidlâli gerektiren bilgidir.