Fecir

b




b- İbâdet ve Tâate
Bağlanmayıp, Talak Veya Köle Âzâdına Bağlanan Yeminler:



 

Bir kimse karısının boş olmasını veya kölesinin
hür olmasını bir şartın tahakkukuna bağlarsa, talakla. veya köle âzâdı ile yemin
etmiş sayılır. Böyle yeminlere tâliki talak da denir. Böyle sözlerin yemin
olarak değerlendirilmesi kişiyi bir fiili yapmaya teşvik veya yapmaktan men etme
konusunda kuvvet vermesinden dolayıdır (Ö. Nasuhi Bilmen, Hukuk-ı İslâmiyye ve
İstılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, II, 232).

Bu maddede söz konusu edilen şartın tahakkuku
halinde şayet adamın maksadı kendisini bir işi yapmaya teşvik veya yapmaktan
menetmek değil de karısını boşamak veya kölesini âzâd etmekse, şartın vukuu
halinde karısı boş veya kölesi âzâd olmuş olur. Bu konuda ulema arasında
herhangi bir görüş ayrılığı tesbit edilmemiştir. Çünkü bu yemin değil, talakı
veya köle âzâdını şarta bağlamaktır. Ama eğer kişinin maksadı, karısını boşamak
değil de, kendisini bir işi yapmaya veya yapmamaya zorlamak ise hüküm nedir?
İşte bu konuda bazı değişik görüşler vardır. Konuyu bir örnekle anlatalım: İçki
müptelası olan bir kimse içkiyi bırakmak ve nefsini bu işe mecbur etmek
maksadıyla "Bir daha içki içersem karım boş olsun" veya "bir daha içersem şart
olsun" dese ve daha sonra yeminini bozsa yani içki içse bu durumda ne
uygulanacaktır? Bu konuda üç görüş vardır:

1- Bu
söz tamamen geçersizdir; ne talaktır ne de yemindir. Çünkü ne Allah'ın istediği
bir şekilde karı boşama, ne de bir yemin etmedir. O halde böyle bir söz söyleyen
ve sonra bozan kişinin karısı boş olmaz, kendisine yemin keffâreti de gerekmez.
Bu görüş Hz. Ali'ye nispet edilmektedir. Zahirîler ve bazı Mâlikîler de bu
görüştedir.

2-
Böyle bir söz söyleyen kişi yemin etmiş ve yeminini bozmuştur. Çünkü adamın
maksadı karısını boşamak değil, kendisini içki içmekten men etmektir.
Dolayısıyla kişi ettiği yemini bozduğu için kendisine yemin keffâreti icap eder;
karısı boş olmaz. Hanbelîlerden İbn Teymiye ve İbn Kayyim el-Cevziyye bu
görüştedir (İbn Teymiye el-Fetava'l-Kübra, 1-5, Beyrut, II, 110; İbn Kayyim el-Cevziyye,
İlâmu'l-Muvakkîn, IV, 17 vd.).

3-
Talak veya köle azadının bir şarta bağlanması ve şartın tahakkuku halinde, karı
boş veya köle hür olur. Yukarıdaki misalimizde, adam içki içtiği zaman karısı
boş olmuş olur. Dört mezhebin görüşü bu istikamettedir (Kâsânî, a.g.e., III, 21
vd.; Merginânî, a.g.e., II, 250 vd.; Mevsılî, a.g.e., III,140 vd.; İbn Kudâme,
a.g.e., VIII, 335, 336; Ö. Nasuhî Bilmen, a.g.e., II, 232; vd.; Zühaylî, a.g.e.,
III, 388 vd.).